Habanako maistren eskuak

Zehazki, orain hezkuntza sistemetan aplikatzen dan transbertsalitateari zor (ikasgai desberdinetako gaiak zeharki lantzen dira ariketa berean), musika, historia garaikidea, matematika, euskara (euskalkien erabilera bereiztuz, oraingoan, bizkaierazko hitzak azpimarratu), literatura eta pentsamendu kritikoa lantzeko asmotan nator. Ez da gitxi. Hauetako bat be ez da nire espezialitatea, baino tira, irakasleok be erronkak jarri behar deutsaguz geure buruari. Beraz, ez izan gogorrak nigaz be.

Musikarekin hasiko gara. Ea ondorengo letraren doinua eta autorearen izena asmatzen dozuen:

“Itxasontzi baten, Euskal Herritik kanpora, naramate eta ez dakit nora…agur nere ama, laztan goxoari…”

Doinuaren erantzuna hemen duzue:

Autorearen izena Kaxiano difuntua esan dozuenoi, ontzat emongo deutsuet, noski! Baino baita, gure amama, edo osaba esaten dozuenoi ere. Izan ere, garai bateko umeek ondotxo barneratua baitzeukaten kantua, nahiz eta euren patua zehazki hura izan ez. Hain barneratuta, ezen gure aitak ere, gogoratzen dauzan kontu gitxien artean dago kantu hura.

Aurrekoagaz lotuta, gure historia apur bat:

1937ko maiatzaren 21ean, 3.843 ume eta 239 heldu, 95 maistra (gehienak ikasketak bukatu barriko neska gazteak), 120 emakumezko laguntzaile eta 15 apaiz abiatu ziran Santurtzitik Southamptoneko portura, Habana izeneko itsasontzi batean, gerra zibileko triskantzatik ihesi. Ez zan hori izan atzean utzi zuten bakarra; aldi baterako zihoaztenaren promesaz, asko ez ziren inoiz itzuli.

Orotara hamarnaka mila ume bidali zituzten hainbat herrialde desberdinetara garaian, baino tira, jarrai dezagun Habana ontziko egun hartako historiarekin.

Behinola, garaian ume haietako batek elkarrizketa batean azpimarratu zuena barruraino heldu jatan. Hitzok 80 urte pasata esan zituen. Atsekabea nabaria zan, gurasoak, familia eta etxea atzean utzita, dagoeneko bazekiten gerraren gordina zer zan. “Aita barriro ez ikusteko beldurra ezin nuen ganetik kendu. Ni joatean fusilatuko zutenaren beldur nintzen. Eta hala gertatu zan ganera. Urteetara jakin nuen“.

Beste batek, txikienetarikoa bera, ekaitzaren enbata, lotarako leku falta eta olatuen zioaz botakaldi ugarien hatsa baino haratago, haundiena eta gogoangarriena, heldu baten eskua heltzea lortzea zela zioen. Batez ere neska heldu gazte eta gozo haietakoren baten eskua heltzea omen zan munduko gauzarik handiena egoera hartan. Haien eskua oratuta, babesa, baretasuna eta lasaitasuna zetozen, aldi batez. Baina ez zan bat ere erraza antza, heldu haietakoren baten eskua luzaroan oratzea.

Matematika buruketa orain. Goiko datuak ontzat emanik, zenbat ume heldu zitzakeen maistra gazte haietako bakoitzak?

Ez dago erantzun okerrik. 80 ume badiozu, 40 ume badiozu, edo oso gutxi zirela badiozu, ontzat emango dot.

Goazen orain literatura eta pentsamendu kritikoa lantzen. Goiko istorioa alegoria bat bailitzan, demagun, Euskal Herriko Hezkuntza Sistema, Habana trasatlantikoarekin alderatzen dogula, eta gure ikasleok, ume haiekin.

Habana itsasontziko ume haien egoera eta egungo hezkuntza sistemako covid protokolo eta agenda 2030en markoko ume eskolaratuen egoeraren antzekotasun eta desberdintasunen batzuk aipatu.

Hemen ere, ez dago erantzun okerrik. Ontzat emango ditut, erantzun posible guztiak, halaber:

“Zer diñozu; alderatzea be, zer ikusi deko umez betetako trasatlantiko batek hezkuntza sistema eta protokoloekin. Maistra hau, zihero jota dau”.

“Errespetu osoz, ume haien egoera gordin eta nabarmen, hil ala bizikoa zan, gerra batetik ihesi, gurasoak barriro ez ikusteko zorian, hamaika atsekabe bizita, gosea… Alderatze hutsa, haiei irain egitea da”.

“Trasatlantikoa hezkuntza sistema balitz, eta ume haiek gure ikasleak, olatu eta enbatak protokoloak, agenda 2030 gutxi batzuek asmatutako gerra eredua, gutxi batzuen asmo maltzurrak lortzeko, herritarrak alkarren kontra jarriz… eta ahulenak biktima bihurtuz”.

“Garai hartako lehendakariak itsasontzian agurtu ebazan familiok, eta beste aldeko familiekin umeok jasotzeko adostasuna bideratu zuen, Ingalaterrarekin akordioa sinatuz. Oraingo lehendakaria, aldiz, harro egon da protokoloak zorroztearekin, hau da, ekaitzaren olatuak areagotu eta indartu ditu.”

“Ez batzuek eta ez besteek, ez zuten hor egotea aukeratu, eta ez zeukaten euren etorkizunaren norakoaren erabakitzeko ahalmenik, babesik, ezta bere patuaren norakoaren ezagupide eta kontrolik ere”.

“Haiek ia 4.000 ziren, eta Euskal Herriko hezkuntza sisteman dauden eskolaratuak ia 400.000 dira, hau da, ehun aldiz gehiago, baia lehen gerran zeuden, eta orain ez.”

Nik ere egin dot nire hausnarketa, eta labur-labur adieraziko dot. Goiko datu horreekaz, ekaitzen bat datorrenerako, Habanako kasuan esku gutxiegi zeuden umeei heltzeko edo oratzeko, eta egungo kasuan gutxiago.

Habanako kasuan esku gutxiegi zeuden umeei heltzeko edo oratzeko, eta egungo kasuan gutxiago

Honenbestez, eskerrak lehengo Habanako maistrei, euren esku irmo eta gozoarekin, itsasoaren enbataren erdian, iraultzear dagoen itsasontzi barruan, umeei barealdia sentiarazten saiatzeagatik.

Eskerrik asko, gaur egungo Habanako maistroi, ekaitzaren erdian, dana kolokan dagoenean, satorzuloetan bide barriak asmatuz, tinko eta zintzo, barruan eta kanpoan, umeei alkartasuna sentiarazten saiatzeagatik.

Barruan, begirada batekin, keinu batekin, hausnarketa batekin, isilune batekin, ondoan egote hutsarekin… Datorrenari aurre egiteko prest egoteagatik. Datorrena zer den jakin ez arren.

Eta kanpoan, guraso eta hezkuntza eragile orori zuzenduz, nekaezinezko lana eginez, informazioa garatuz, zabalduz, eta eskola, erakunde, guraso elkarte, berritzegune eta hainbeste leku anitzetara helaraziz, kontzientzia eta gizalegea zabaltzeko asmoz, beti ere, umeen babesa eta interes gorena aurretik. Eskerrik asko, Habanako umeen izenean, amore ez emoteagatik, eta haientzat zeuon eskuak luzatzeagatik, behar dutenean heldu ditzaten.

Eskerrik asko Ainara, eta beste guztioi, asko ezagutu ere ez zaituztet egiten, eta badakit isilkako langile bihozbera eta fin piloa dagoela ere, egunero egunero bere inguruan argia piztuz. Halere, nahiko nuke esan asko garela, baina esan beharra dekot nahiago nukeela gehiago bagina.

Gogor eutsi, lagunok.

Irakurri hemen Bilbon 2022-10-07an plazaratutako manifestua: