Diaspora «euskal» egiten duena, euskara da.
Tamalez, gaur hemen Euskal Diasporaren Eguna antolatzen duten Eusko Jaurlaritzak, Euskal Elkargoak eta Donibane Garaziko Herriko Etxeak, ez diote euskarari lehentasuna eta nagusitasuna emaiten, eta ondorioz desagertzera kondenatzen dute.
Soziolinguistika Klusterrak, karrikan euskararen erabilpena neurtzen du. 2022ko maiatzean argitaratu zuen 2021eko ikerketaren emaitza. Euskararen lurralde osoko karriketan 600.000 pertsona baino gehiago eta 200.000 elkarrizketa baino gehiago behatuz egin zen neurketa.
Ezer gutxi aldatu da 2016tik 2021era: zortzi lagunetik batek hitz egiten du euskaraz (%12,6).
Lapurdi, Baxenabarre eta Xiberoan, 1997tik beheranzko joeran segitzen du euskararen karrika erabilerak. Urte hartan %8,3koa bazen, 2021eko neurketan %4,7an neurtu da euskararen erabilera.
Baxenabarren eta Xiberoan duela sei urte %14,6koa zen erabilera, 2021eko neurketan aldiz, %10,5ekoa.
Euskararen ezagutza oso apala duen Baiona-Biarritz-Angelu hirigunean %1,9koa da erabilera, 0,3 puntu hazi delarik 2016tik. Emendatze arrunt ttipi hori gertatu da Lapurdi barnekaldean ere, %5,7koa izanki azken neurketaren emaitza.
Euskal Herrian euskaraz bizi nahi dugu, hau da, gure eguneroko aktibitate guziak euskaraz egiteko posibilitatea ukan nahi dugu.
Hizkuntza batek, bizitzeko, lurralde bat nun herritarrak lehentasunez eta nagusitasunez hizkuntza horretan mintzatzen diren behar du.
Frantziar eta Espainiar estatuen konstituzioek eta legeek, eta ondorioz beren instituzio politiko guziek, tartean Herriko Etxeek eta Udalek, Ipar Euskal Herriko Hiri Elkargoak eta Euskadiko eta Nafarroa Garaiko autonomiek, ez dute euskararen bizirik irautea bermatzen.
Euskararen egoera kezkagarria eragiten duten oinarrizko legeak aldatzea Frantziar eta Espainiar estatuen bortizkeriak eta izaera antidemokratikoak ezinezkoa egiten dutenez, estatu hauen menpe diren instituzio politikoen barnetik euskararen bizirik irautea bermatzea ezinezkoa da, hauteskundeetan irabaziz ere.
Euskararen bizirik irautea bermatzeko, euskal herriaren konstituzioa eta legeak idatzi behar ditugu, eta hauek arautuko dituzten instituzio politiko burujabeak eraiki behar ditugu, erabakitzeko ahalmena herritarron eskuetan izaitea bermatuko dutenak, eta Frantziar eta Espainiar estatuengandik independenteak izango direnak.
Herritarrak egiazki erabakitzaileak izaiteko, instituzio politikoak herritarren biltzar burujabeak izan behar dira. Horretarako, Herribiltza, Euskal Herritarren Biltzarren Elkargoa, eraikitzen ari gira, eta euskaltzale guziak, Euskal Herrikoak eta diasporakoak, Herribiltzako kide izaitera gomitatzen ditugu, euskarari lehentasuna eta nagusitasuna emaiten dion Euskal Herri osoko instituzio politikoa baida.
Donibane Garazin, 2022ko irailaren 8an
Herribiltza
