Orain dela urtebete baino zertxobait gehiago, 2020ko abenduaren 8an, Erresuma Batuan Covid-19aren aurkako lehen txertoa jaso zuen Margaret Keenan 90 urteko emakumeak. Artikulu hau irakurtzen ari zareten gehienek bizitzan era kolektiboan pairatu duzuen krisirik handiena txertoaren hedapena gertatu baino bederatzi hilabete lehenago hasi zen, eta, populazioaren zati handi batentzat, itxaroten ari ziren miraria izan ziren txertook. Hau oraindik ere horrela da.
Herrialde dexentetan sektore batzuetako langileei lana mantentzea ezinezkoa bihurtu zaie txertoa jarri ezik
Pertsona gutxik imajinatzen genuen urtebete beranduago txertoa hartu izanak edo ez izanak gizartea osatzen dugunok bi talde oso ezberdinetan zatituko gintuela gero eta hein handiago baten: lehena Covid-19 hasi aurretik denok gozatzen genituen eskubideak ustez mantenduko zituen jendearena (oraindik indarrean dauden neurriak salbu); bigarrena, berriz, eskubide hauek pixkanaka-pixkanaka itzaltzen ikusiko zituzten pertsonez osatua. Herrialde dexentetan sektore batzuetako langileei (medikuak, erizainak, zaindari sozialak, batzuk aipatzearren) lana mantentzea ezinezkoa bihurtu zaie txertoa jarri ezik eta populazioaren gainontzekoei ere aisialdiaz disfrutatzea zaildu zaie, zerbitzu horietarako sarrera izatea ahalbidetzen duen Covid Pasaporterik izan gabe. Zer urrun dagoen 2020ko abendua!
Aldi berean, eta nahiz eta Europako herrialde askotan (Italia, Frantzia, Espainiako komunitate batzuk, gutxi batzuk aipatzeagatik) Covid Pasaportearen derrigortasuna ezarri den (inolako arrazoi zientifikorik gabe, txertatua egonda ere norbanakoa birusa transmititzeko gai delako), horrek ez du gobernu desberdinek ezarri nahi dituzten eta jada berriz ere ate joka ditugun neurrien inposaketa ekidin. Aurreko Gabonen antza dute aurtengoek!
Eztabaidarik gabeko errealitatea ez da zentzuduna demokrazia osasuntsu batean, eta, txertoak birusaren transmisioa eteten ez badu, ez da nire arazoa nire ondokoak txertoa jarri duen ala ez
Mezu erabakigarriak
Edonora begiratu eta hurrengo mezuekin topo egitea ez da arraroa suertatzen: “txertoa jar ezazu denok babesteko”, “komunitatearen izenean egin beharreko zeozer da txertatzea”, “osasun publikoa kolapsatzeko arriskuan dago”, etab. Hauen ildoa zalantzan jartzen saiatu eta benetako zaplasteko morala jasoko duzulakoan nago, asteburuero gure herri eta hirietako kaleetan adierazpen askatasuna aldarrikatzen genuenetik urte batzuk besterik igaro ez direnean; teknologiak, ustez, inoiz baino libreago egin gaituen aro honetan.
Eztabaidarik gabeko errealitatea ez da zentzuduna demokrazia osasuntsu batean, eta, txertoak birusaren transmisioa eteten ez badu, ez da nire arazoa nire ondokoak txertoa jarri duen ala ez. Horri enpatia deitzen diot nik, hau da, beste batek zeozer egiteko (edo ez egiteko) bere arrazoiak izan ditzakeela ulertzea. Beharbada, asko jota, osasun zerbitzu publikoaren argudioa liteke kasu honetan pisudunena, baina denok dakigunez/jakin beharko genukeenez, osasun zerbitzu publikoak azken garaiotan pairatu dituen mozketa basatien eraginez urteak daramatza beherako tendentzian eta hau ez da gizartearen gehiengoaren errua, orain txertoa jarri ezik gure eskubide eta askatasunak galduko ditugula esanez mehatxatzen gaituzten horien errua baizik… hau kointzidentzia!
Politika boto-ontzietatik kanpo gero eta hein handiago batean egiten den gure ‘demokrazia’ hauetan, antzeko mezuak zabaltzen dira gizarte baten norantza zeharo aldatuko duten gertaerak populazioaren adimenaren artean hedatzeko ordua iritsi denean.
Zuek, Euskal Herrian, 21 hilabete luze daramatzazue komunikabideek egunero jaurtitzen dizkizueten beldur eta izu mezuak jasan behar izanez. Gogora ezazue Britainia Handian 2016 urtean ospatu zela Brexit-aren inguruko zoritxarreko erreferenduma eta hau hasi aurretik daramagula guk eguneroko 24 orduko berri-jasotze ohiturarekin. Brexit-a aipatzea otu zait, egun bizi dugun krisiarekin, adierazitako ikuspegi mediatikoaz gain (zeina uzten badidazue, behean hobe aztertuko dudan), beste paralelismo batzuk dituela uste dudalako.
Botere politiko ofizialaren gainbehera
David Cameron-ek Britainia Handiko Lehen Ministroaren kargua utzi eta gero, herrialde honek koherentziaz gobernatzeko eta populazioaren ongizatea lehenesteko trebeak izan ez diren buruak izan ditu, bata bestearen atzetik botere egarria asetu nahian Downing Street-eko erresidentzia hartu dutelarik. Honekin ez dut esan nahi aurreko herrialde buruek lidergo ahalmena zutenik, baina bai behintzat azaleratzen ziren akatsen ardura hein handiago baten asimilarazten zitzaiela.
Ez diezaiegun, dena den, gure osasunagatik egunero otoi egiten duten buruzagi hauen eskandaluei artikulu honen ildoa ‘lapurtzen’ utzi
Cameron eta gero Theresa May izan genuen Lehen Ministro, zeinek kargua hartu aurretik Erresuma Batuan legez-kanpo bizi ziren kanpotarren aurkako mehatxu kanpaina barkaezina abiatu baitzuen. Boris Johnson-ek jarraitu zion hurrena, eta azken honi, dakigunez, botere politikoaren atea gero eta indar handiagoz ixten ari zaio egunak joan ahala. Sektore pribatuan lan egiten duten ‘laguntxoei’ kontratu publikoak erraztea leporatu izan zaio bere partiduari (baita Covid-19aren krisiari aurre egiteko Britainia Handiko Osasun Zerbitzu Publikoek konpainia pribatuekin egindako kontratuak ere, babes-ekipamenduaren hornidura bermatzeko, besteak beste). Johnson-i bere etxebizitzaren eraberritzea behar bezala ez deklaratzea leporatu zaio eta parlamentuko izkina askotan (Johnson-en bulegoaren aldamenean dagoen komunean barne) kokaina dexente agertzeaz gain, gure egungo Lehen Ministroak azken bi urteetako konfinamendu arauak behin baino gehiagotan apurtu dituela ere jakin dugu azken asteotan. Ez da etorkizun handiko irudia margotzen ari munduko herrialdeen artean aberetsenetarikoa den honen burua den Johnson-entzat.
Ez diezaiegun, dena den, gure osasunagatik egunero otoi egiten duten buruzagi hauen eskandaluei artikulu honen ildoa ‘lapurtzen’ utzi. Brexit-a eta Covid-19aren artean paralelismo batzuk daudela uste dudala adierazi dut eta orain adieraziko dut hau zergatik pentsatzen dudan.
Covid-19 eta Brexit-aren arteko paralelismoak: bi krisi desberdin, norantza bera
Lehenik eta behin, interes nazional eta globala izan duten bi gertaera hauetan zabaldu den mezu nagusia herrialde batek atzerriko erasoa jasotzen duenean hedatu ohi den mezuen kutsukoa izan delako. Brexit-aren alde bozka ematea betebehar aberkoi bezala saldu ziguten. Covid-19aren aurrean txertatzea komunitatea babestearen izenean egin beharreko zeozer dela entzuten dugu behin eta berriz.
Bigarrenez, bi gertaerak inguratzen dituzten diskurtsoak (bai Brexit-arena eta baita Covid-19arena ere) osasun publikoan oinarritu direlako hein handi batean. Gogoratzen duzue Boris Johnson-ek Kontrola Berreskuratzeko (Take Back Control izan zen Brexit-aren kanpainiaren leloa) Brexit kontzeptuaren sortzaileaz eta bere partiduko beste kideez lagunduta herrialdean zehar gidatu zuen autobus gorria? Bertan Britainia Handiak Europar Batasunari astero ordaintzen zizkion 350 milioi liberekin Osasun Zerbitzu Publikoa finantzatuko zuela adierazten zen. Kanpainaren mezurik arrakastatsuenetarikoa izan zen hau (Britainia Handian ere osasun publikoa izugarri maite da, noski) eta ordudanik gezurra zela frogatu da. Britainia Handiak ez zizkion Europar Batasunari astero 350 milioi libera ordaintzen. Ez hori bakarrik, Britainia Handiko Osasun Zerbitzu Publikoak ez du inondik ere Gobernuaren eskutik kantitate hau jaso Brexit-a gauzatu zenetik. Are gehiago, kontserbadoreek herrialdean ireki behar zituzten 48 ospitale berrien hauteskunde-agintza ere ez da bete, mediku, erizain eta, noski, paziente askoren zoritxarrerako.
Hirugarrenez, bi gertakariek okupatu dituztelako gure medio nagusien portada eta uhinak hauek hasi eta denbora txikira. Egun gutxitan eztabaida biziak sortu zituzten gaiak izan ziren biak, baina hilabeteak eta gero, populazioaren bi aldeak (Brexit-aren aldekoak eta kontrakoak, eta baita diskurtso ofizialaren aldekoak eta kontrakoak ere Covid-19aren kasuan — azken hauek “negazionistak”, pertsona askori kalifikatzea gustatzen zaien bezala-) asperraldian erori dira, gaiaren inguruan gehiago hitz egin nahi ez dutelarik, arrazoi osoz, baina honek dakartzan arriskuekin (gogoratu aurretik aipatutakoa: eztabaidarik gabeko sistema bat ez da demokrazia bat).
Ipar eta Hego Irlandaren arteko garai bateko gatazkaren sintomak berragertzen hasi dira
Laugarrenez, bi ‘krisiek’ (esan dezakegu jada Brexit-a, momentuz eta epe laburrean, konponbiderik gabeko arazoa dela britainiar gizartearentzat) pentsaera kontrajarriak dituzten lehen mailako (lehen planoan daudelako) bi talde oso bereiztu sortu dituztelako: Brexit-aren kasuan honen aldekoak, eta hori dela-eta Britainia Handia Europatik independente izatea haien lehentasun politikoen artean dutenak, eta honen kontrakoak, Europar Batasunaren barne egotea Britainia Handiaren independentziaren gainetik baloratzen dutenak. Covid-19aren kasuan, diskurtso ofizialaren alde eta kontra dauden pertsonak egoteaz gain, txertoaren inguruko derrigortasunaren kontzeptuak are gehiago definitu ditu aipatutako taldeak, hauek txertoaren alde eta kontra dauden gizabanakoz osaturik daudela. Identitate berrien sorrera honek, gainera, lehen egonkorrak ziren familien eta lagunen arteko erlazio asko hautsi ditu, Brexit-aren kasuan gertatu zen bezala.
Bosgarrenez, bai Brexit-aren eta baita Covid-19aren inguruan ere zabaldu diren mezuak bihotzeko emozioetara bidaliak izan direlako, beldurrera zehazki. Beldurra, Britainia Handiak Europar Batasunaren menpe jarraituko balu, irla honetara legalki sar litezkeen kanpotar pertsonen kopuru handiago bat imajinatu behar izateagatik. Beldurra, Britainia Handia Europar Batasunetik kanpo geratuz gero, bere etorkizunak hartuko lukeen forma irudikatzeko orduan. Beldurra, Covid-19aren birusak gu (eta gure senideak) kutsatuko gaituela pentsatzean. Beldurra, halaber, gure gizartea autoritarismo kapitalista gero eta sendoago baten menpean geratzeari, edota txertoaren albo ondorioei, adibidez. Beldurrak, noski, oldarkortasuna sortu du, eta azken asteotan Europan gertatu diren protestei erreparatzen badiegu, jakingo dugu oldarkortasun horrek indar handiagoa hartuko duela asteak eta hilabeteak joan ahala. Ezinbesteko egitatea da hau. Honek ondorio larriak izan litzake.
Azkenik, bi gertaerek gizartea are eta gehiago bereizteko erabateko gaitasuna dutelako, inolako emaitza zehatzik ez duen prozesu bilakatuz, gainera. Sei urte pasa dira ia 2016ko ekainean Brexit-aren inguruan egin zen erreferendumetik, eta, bizkor esaten den arren, sei urtek britainiar baten batezbesteko bizi itxaropenaren hamahiruren bat egiten dute.
Covid-19 eta Brexit-a ez dira, noski, gauza bera, eta testuinguru desberdinetan kokatuta daude, baina biei emandako erantzunak errealitate hobeago baten bilaketak motibatu dituela esan genezake
Gizartearen polarizazioa, autoritarismoa eta instituzioekiko konfiantza krisia
Ia sei urte pasatu direnean Britainia Handia Europar Batasunetik irtengo zela ondorioztatu zuen bozketa egin zenetik, herrialde honetako pertsona arruntei onura gutxi ekarri dizkie dibortzioak; kasu gehienetan bat ere ez. Are gehiago, edozein garai modernorekin konparatuz, inoiz baino polarizatuago dago biztanleria, eskulan kualifikatua falta da herrialde osoko sektore askotan (osasun publikoan eta gizarte zaintzan barne, zeinek Osasun Zerbitzu Publikoak egun bizi duen egoera tamalgarriarentzat beste arazo larri bat suposatzen baituen) eta Ipar eta Hego Irlandaren arteko garai bateko gatazkaren sintomak berragertzen hasi dira. Honez gain, egunero autoritarioago bihurtzen ari den oposiziorik gabeko gobernu batek bideratzen du herrialdea (zeinak, protesta egiteko eskubidea, besteak beste, aurki legez kanpoko bihur lezakeela uste baiten). Azkenik, gizabanakoak duen gure instituzioekiko konfiantza maila kritikoetan dago.
Covid-19 eta Brexit-a ez dira, noski, gauza bera, eta testuinguru desberdinetan kokatuta daude, baina biei emandako erantzunak errealitate hobeago baten bilaketak motibatu dituela esan genezake (txerto eztabaidaezina Covid-19aren kasuan eta Europar Batasun ‘errepresiboa’ uztea Brexitarenean). Beharbada, oraingo honetan, ondoan dugunaren eta komunikabide eta autoritateen norantzan bista jarri ordez, gure barruan begiratzeko ordua iritsi zaigu, munduko gobernu anitzek konpainia pribatuen esku-sartzeaz baliatuta sortu nahi duten beldurrean oinarritutako gizarte zatitu eta subordinatu batean bizi nahi al dugun geure buruei benetan galdetzeko.
Bai, dena doa auturitarismo faxistoidearen pack berean