San Antoniyon, laku Nagusiaren ertzean, emakume bat bizi zen, eta hain ongi zekien marmelada egiten, bere zerbitzuen eske aritzen ziren inguruko bailaretakoak, Auskalomendikoak, Gartxotaranekoak, Xixtusolokoak eta baita Arkumelarrikoak ere. Garaia iristean, jendea bailara guztietatik heltzen zen, lakuaren panorama behatzera eseri, lahar artean mugurdi batzuk bildu eta gero marmeladaren emakumetxoari deitzen zioten:
– Apoloni!
– Zer da?
– Lagunduko al zenidake aran marmelada on bat egiten?
– Berehala.
Apolonik, emakume hark, benetan urrezko eskuak zeuzkan, eta inguru zabal batean marmelada onenak egiten zituena zen.
Behin batean Eltzekondokoa zen oso emakume behartsu bat joan zitzaion ikustera, gajoak ez zuen ezta ezkur eskukada bat bera ere marmelada egiteko, eta orduan, bidean zijoala, mantala basoko gaztainez betetzen ibili zen.
– Apoloni, egingo al zenidake marmelada bat?
– Horrekin?
– Ez dut besterik aurkitu.
– Zer egingo diogu ba, saiatuko naiz.
Eta hainbeste saiatu zen, basoko gaztain haiekin marmeladarik goxoena egin zuen.
Beste batean, Eltzekondoko emakume hark ez zuen gaztain alerik ere topatu, orbelaren azpian izkutatuta baitzeuden, horregatik mantala bete osin iritsi zen.
– Osinekin? Zer egingo diogu ba, saiatuko gara.
Eta Apolonik osinak hartu, azukrea bota, berak bakarrik zekien moduan irakinarazi, eta hatzak miazkatzeko moduko marmelada egitea lortu zuen.
Zeren eta Apolonik, emakume hark, zilar eta urrezko eskuak zeuzkan eta egingo luke marmelada baita harriekin ere.
Behin batean inguru haietatik enperadorea igaro zen, eta berak ere Apoloniren marmelada dastatu nahi izan zuen, eta Apolonik platertxo bete bat eman zion. Baina enperadorea atsekabetu egin zen, lehen koilaratxokada jan ondoren euli batek egin baitzuen jauzi platertxora.
– Nazka ematen dit, esan zuen enperadoreak.
– Goxoa ez balego ez litzateke bertara eroriko, esan zuen Apolonik.
Eta hain zegoen haserreturik ordurako enperadorea, bere soldaduei Apoloniri eskuak mozteko agindu zien.
Orduan jendea matxinatu egin zen eta enperadoreari esan berak Apoloniri eskuak moztea agintzen bazuen, haiek koroa moztuko ziotela buru eta guzti, enperadorearena egiteko buruak edozein bazterretan aurki zitezkeela, baina Apoloniren urrezko eskuen modukoak, ordea, askoz baliotsu eta urriagoak zirela.
Eta enperadoreak izorratu egin behar izan zuen.
Itzultzailea: Gorka Setien Berakoetxea
Jatorrizkoa: L’Apollonia della marmellata (Favole al telefono), Gianni Rodari, 1962.
Oso ipuin polita Gorka. Eta oso hezitzailea haurrentzat eta ez hain haurrentzat. Eskerrik asko euskaratzeagatik.
Ipuin horrek arima laztantzeko moduko indarra du. Apoloniren suaren inguruan bakoitzak du bere balore sakratuaren dirdira. Eskerrik asko Gorka eta independenteari hor eguneroko krixeilu argitsua tente mantentzen jarraitzen duzuelako.
Enperadorea mediokre hutsa da eta boterea dauka, biolentziaz eragiteko pribilegioa; akaso horregatik dauka prezeski boterea, mediokrea delako. Apolonik ordea autoritatea dauka, talentua eta jendearen errespetua daukanez. Mediokreak, ez daukan talentua kondenatzeko biolentzia erabiltzen du, hainbat formatan eta esplizituki edo zeharka, baldin eta herriak horretarako autoritatea aitortzen badio. Eta aitor diezaioke komentzimenduz edo zinismoz eta utzikeriaz, baina herriak dauka azken hitza: ez balitz matxinatu (indarrez ala baketsu, baina matxinatu) Apoloni -edota bere sorkuntza- seguraski mediokre biolentoen enegarren biktima izango zelako.