Duela urtebete aurkeztu genuen “Tortura Arrasaten, genero ikuspegitik” liburua, Intxorta 1937 Kultur Elkartearen ekimenez, torturatuak izan garen 8 emakumek emandako testigantzetan oinarritua. Jaso diren testigantzetatik gazteena izan naiz eta gainera nire salaketak dira denboran berrienak; 2008an eta 2009an atxilotu, inkomunikatu eta torturatu ninduten, aurrena polizia nazionalak eta gero guardia zibilak.
Memoria-ariketa baten parte izateko aukera izan dut Amaia, Arantxa, Veronica, Ino, Mila, Piedad eta Saioaren ondoan, garai ezberdinetan torturatuak izan diren emakumeen bizipenak ezagutzeko eta euren isiltasuna entzuteko. Inor gutxi ausartzen da publikoan hitz egitera, batzuei ahotsa eteten zaie oraindik, 45 urte igaro diren arren. Torturak duen pisua beren gorputzetan itsatsita ikusten dut eta hortik ondorioztatzen dut torturatuak, agente aktibo izan behar dugun arren, ahal dugun neurrian, herri bezala erantzun behar diogula auzi honi, ezin dela beste harri bat izan norbere motxilari pisua gehituko diona.
Esan dezakegu torturatzaileak babestu dituen gizarte eta sistema batean bizi garela oraindik
Nor izan dira gure torturatzaileak? Oraindik ez dakigu. Orokorrean esan dezakegu torturatzaileak babestu dituen gizarte eta sistema batean bizi garela oraindik. Gure gorputzak memoria bizidunak dira. Memoria egitea, ordea, ez da lehena oroitzea bakarrik, ezkutuan dirauten eta gordearazi nahi diren biolentziak agerraraztea baizik. Ezin dugu oraina eraiki bizitako injustizia aitortzen ez duen jendartean, eta, are gutxiago, hori egin duen estatu makineria martxan dagoenean. Gure belaunaldikoentzat oso gogorra izan zen Fernando Grande Marlaska barne-ministro izendatzea, bera izan baitzen ehundaka euskal herritar atxilotu eta inkomunikatzeko agindu zuen epailea eta torturatu ondoren bere bulegotik pasatzen ginen, guztiz txikituta, eta espetxera bidaltzen gintuen gehienak.
Bihotzez eskertu nahi diet Nekane, Iñaki eta Juan Ramoni egindako lana eta liburuan parte hartzeko aukera eskaini izana. Horren modu txukunean eta sakonean jasota geratzea baliabide garrantzitsua da inposatu nahi diguten narratiba ofizialari aurre egiteko eta, aldi berean, etorkizuneko belaunaldiei transmititzeko ere bai. Nire kezketako bat da, nire haurrei adibidez, nola kontatu behar diedan herri honetan tortura sistematikoa izan dela eta gainera emakumeon kasuan generoaren auzia eta indarkeria sexista ere presente egon direla inkomunikazioan. Ariketa hori egiteko tresna lagungarria izango da liburua.
Nire kezketako bat da, nire haurrei adibidez, nola kontatu behar diedan herri honetan tortura sistematikoa izan dela eta gainera emakumeon kasuan indarkeria sexista ere egon dela
Kontakizun kolektibo bat eta aitortza eskaini digu liburuak, sinesten “gaitut” esateko aukera. Ezinbestekoa da ariketa hau, norbere kulpa sentsazioa gainditu eta gure buruari negar egin eta barkatzeko. Itziarren semeak agian ez, baina gutako askok kideak salatu ditugu eta horri buelta ematea ez da lan erraza askotan.
Jaso diren testigantzak ikusita, argi eta garbi esan dezakegu torturak generoa duela eta sexu-indarkeria erabili dela tortura-metodo gisa. Hasteko, emakumeen identitatearen aurkako erasoa dago, integritate fisiko eta emozionala umiliatzea eta suntsitzea helburu duena. Ez gaitu edonork torturatu, ez, ar harro batzuek baizik, beren matxoa ondo adieraziz.
Gorputz biluzia etengabe erabili izan da sexu-indarkeria gisa, gure defentsak desarmatzeko helburuarekin, psikologikoki ahulago bihurtzeko eta mehatxatzen gaituzten gizonen ikus-erasoa jasanez gainera. Gainera, horrelako ekintzetan, norberaren gain jarri izan da zama: “zuk kenduko dituzu arropak ala guk kenaraziko dizkizugu?” Baina kontuan izan behar da baineran itota bizitza galtzeko beldurrak ikusezin bihurtu duela, zenbait kasutan, intimitatea urratzearen dimentsioa.
Bortxaketa mehatxuak dokumentatu dira liburu honetan: biluzik eta polizia talde batez inguratuta mehatxatzean “bortxatuko zaitugu, imajinatu nola egongo zaren azkenekoaren txanda iristen denean”. Amatasunaren mehatxua ere presente dago: indarkeria erabili da gorputz atal jakin batzuetan, ugal-aparaturi kalte egiteko helburuz eta hitzez adieraziz, “gu arduratuko gara zuk ez dezazun umerik izan”.
Ekintza hauek guztiek mezu argia dute komunitateari zuzendua. Emakumeon artean beldurra zabaltzea bilatzen dute
Eta horri guztiari gehitu behar zaizkio kolpeak, poltsarekin edo baineran itolarria sortzea, beste indarkeria batzuen lekuko izatera behartzea… Ekintza hauek guztiek mezu argia dute, komunitateari zuzendua. Emakumeon artean beldurra zabaltzea bilatzen duen mezua, antolaketan eta herri mobilizazioan emakumeon parte hartzea blokeatzeko helburua.
Estatuko funtzionario eta estamentu guztiak izan dira errepresio eta tortura-sistemaren parte: epaileak, auzitegiko medikuak… Salaketa erregistratzeaz arduratzen diren agintariak torturan inplikatutako parte direnez, sistema judizialarekin ezin gara fidatu. Horri gaineratu behar zaio sexu-torturari lotutako estigma handia dagoela, emakumeok erru eta lotsa sentimendua erakusten dugula eta, ondorioz, sexu-izaerako tortura gehienak ez direla salatzen. Izan ere, askotan ez dute arrasto fisikorik uzten eta horrek zaildu egiten du tortura horien existentzia agerian uztea. Eraso fisiko bortitzik jasan ez badugu, asko kostatzen zaigu aitortza hori ematea geure buruari. Baina, kasu askotan, tortura psikologikoaren ondorioz erabat suntsituta egon daiteke pertsona hori barrutik, eta kanpotik ez da ikusten!
Tortura ez da komisaldegian hasten eta bukatzen den gauza bat. Zer esanik ez bere ondorioak. Askotan, tortura bezain efikazak izan daitezke torturatua izateko mehatxua eta beldurra. Edo atxilotu eta inkomunikatuta egotea eta inguruko inork ez jakitea; hori ere larritasunez bizi izan dugu. Hasiera batean, torturarik bortitzenen espazioak atzean uztean, askapen gisa bizi daiteke kartzela, baina hor beste tortura zuri edo psikologiko bat presente dago etengabe, bere genero zama gehigarriarekin.
Torturaren ondorioei dagokienez, urteetan aurrera egin ahala, orokorrean esan daiteke torturaren ondorio fisiko nabarmenenak gutxiagotu direla, nolabait “findu” dutela beren basakeria. Ondorio psikologikoei dagokienez, Iñakik liburuan ondo aztertu dituen moduan, pertsonok behin eta berriro esperimentatu dezakegu gertaera traumatikoa, amets errepikakorrekin adibidez, urarekin lotutako sekulako beldurra, edozein poliziaren presentziak dardarka jartzea…
Baina bizirik gaude eta ahotsa jartzeko prest, komisaldegian hil zituztenengatik eta baita gure ondorengoengatik ere, berriz ez gertatzeko bermeak lortzeko.
Informazio gehiago:
Arrasaten egindako aurkezpena: https://goiena.eus/arrasate/1708008264861-ikusmina-piztu-du-tortura-arrasaten-genero-ikuspegitik-liburuaren-aurkezpenak
Durangoko azokan egindako aurkezpena:
Eskerrik asko, Irati, bihotzez.
Besarkada bat
Aupa Irati, aurrera!!!
Badakigu tortura norberaren izatearen suntsipen-prozesu horren mende dagoen pertsonari gizatasuna kentzean eta nortasun oro kentzean datzala, ez bakarrik kalte fisikoa, baizik eta barnekoa, izatearen sakon-sakonaren haustura. Heriotza desiratu arte, erabateko ahultasun-egoera hori amai dadin. Eta logikoa da, baina ez horregatik bidegabea, are okerragoa da torturatutako gizakiaren nortasuna kentzeko prozesu horretan sexismoa gehitzea, nabarmenagoa emakumeengan, patriarkatuaren beste hedapen bat baino ez baita. Gizon batzuek ere indarkeria matxista jasan dute komisarietan eta kuarteltxoetan. Gogoan dut, bereziki, Tasio Erkiziarena: erratz-makila bat sartu zioten ipurditik, eta oso larri egon zen, betiko arrastoekin. Eta irakurritako beste kasu batzuk. Baina gogoan dut nire aitak torturari buruzko «Herria Eliza 2000» aldizkariaren dosier bat eman zidan eguna. Besteak beste, Javier Sádabaren eta beste pertsona interesgarri batzuen idazkiak zeuden, baita zuzeneko kontakizun zirraragarriak ere. Eta gehien hunkitu ninduena “Intimamente torturada” izeneko bat izan zen, Euskal Herriko emakumeen aurkako sexu-torturak kontatzen zituena. Ez dakit zenbat urte izango nituen hori irakurri nuenean, nerabe bat nintzen, baina markaturik geratu zait, hain basatia iruditu zitzaidan, non gogoratzeak, ileak puntan jastzen zaizkit ondiño. Ezin dut imajinatu zu, zuek, protagonista behartuak, zer barne-prozesu jarraitu beharko duzuen horrekin betiko bizitzeko. Hori bai, zorionak, zorionak idazteagatik, ateratzeagatik eta ezabatu nahi dutena kontatzeagatik. Izan ere, ez, ezin dugu historia berriro faltsutzen utzi, torturatzaileak “de rosistas” moduan joaten badira ere, ezin dugu utzi historiak orrialdea pasa dezan horrelako ankerkerien berririk jaso gabe.
Mila esker Irati eta animo!!
Zorixonak Irati, zure ausardiagatik eta hain tinko mantentzearren….besarkada bat!!!
Goraintziak eta besarkada bat Irati .
Liburua irakurri neban eta eskerrik asko!
Mila esker Irati, jarraitu bizia sortzen!!
Zorionak eta besarkada estu bat, Irati, isiltasuna urratzeagatik, zure ausardiagatik, tortura eta komisaldegietako indarkeria sexista salatzeagatik. Artikulua irakurri eta Durangoko azokako bideoa ikusteaz batera, nire memoria berrogei urte eta piku atzera joan da… Polizia Nazionalak hiru neska gazte atxilotu zituen Getxoko Erromo auzoan. Haietako batek, torturapean, nire izen-abizenak esan zituen, norbaitenak esan behar zituen eta. Eta horrela etorri ziren nire bila gau batez, ordu bata aldera, hiru polizia nazional. Indautxuko komisaldegian, nik zuloei buruz ezertxo ere ez nekiela konturatu zirenean, polizia “onaren” papera egiten zuenak nire izen-abizenak nork esan zituen esan zidan, eta berea zela nire atxiloketaren errua. Hotzikara batek hartu ninduen zer egin ote zioten neure buruari galdetzean, ea ez genuen ezertaz elkar ezagutzen eta. Handik hilabete batzuetara, kartzelatik irten zirenean, taberna batean ikusi nituen hirurak. Haiengana hurbildu eta negarrari eman genion laurok, hitzak eztarri-zuloan trabatuta. Ezin hitz egin, bakarrik negar. Ez, haietako bat ere ez zen nire atxiloketaren erruduna, ez, ez, ez. Torturatua, erasotua, sekulan ere ez da erruduna, ez, ez, ez.
Zuzenketa: “ia ez genuen ezertaz elkar ezagutzen eta”.
Eskerrik asko Irati,zure ausardiagatik 💋
Irati ze gogorra egin jatan prozesatzea. Goraipatu nahi dot zure ibilbidea, hau guztia munduari zabaltzearen atzean dagoen izugarrizko lan pertsonala hauteman daiket.
BESARKADA HANDI BAT ZURE BIHOTZEAN