Stalin!
(Honen jarraipena da)
Badirudi senidetasun-harremanei dagozkien izen batzuek jatorri berbera dutela —urruti-urrutikoa, noski—, familia berekotzat jotzen ez diren hizkuntzetan ere. Agian, izen unibertsalak dira, nahiz eta denboran zehar bide desberdinak hartu dituzten, sexu batetik bestera edo senidetasun-maila batetik bestera jauziak eginez.
Baliteke ezaugarri fonetiko eta semantiko amankomun horiek haurrak hizketan hastean sortzen diren onomatopeiei zor izatea. Horrela uler daitezke euskarazko “uaua”, zeinak “ume” esan nahi duen haur hizkuntzaz, eta maputxeen hizkuntzako guagua edo ketxuazko wa-wa. Ikerle batzuen arabera, hitz horien etimologia negarraren hotsean datza.
Onomatopeiara jotzeak, hala ere, ez du dena argitzen. Ezagun da hots bera desberdin entzuten eta berrematen dela hizkuntza desberdinetako hiztunen belarri eta ahoetan. Horretan alde handia egoten da hizkuntzen artean. Milaka adibideren artean bakar bat ematearren, aski da barrearen onomatopeia aipatzea, euskaraz “karkar” eta gazteleraz “jaja” dena. Hori bai, “karkar” erro zaharrak gaztelerazko carcajada hitzaren barruan irauten du, substrato gisa, seguraski.
Behinik behin, argi da familia-izenen gai honetan kontsonante batzuek —“t/d” “aita”-rentzat eta “m/n” “ama”-rentzat—, berauek bokal desberdinekin batuta, milaka eta milaka urte daramatzatela munduan zehar jira-biraka, joan eta etorriko bidaiak egiten.
Dena den, egia da hilzorian daudenek amaz oroitu eta hari deitzeko joera izaten dutela, berdin gazte edo adineko izan. Soldaduaren aita filmeko mutil georgiarrak, ostera, “aita!” egiten du oihu, heriotzaren orduan amaz gogoratu ez balitz bezala. Baina hori harriduragatik gertatzen da, orain arte sinestuta egon baita aita baratzea lantzen ibiliko zela sorterrian, ez gerra betean… Berezitasun hori alde batera utzita, Soldaduaren aita hobea irudituko zitzaigun, filmaren testuinguru historikoa eta politikoa ezagutu ez bagenu. Zeren eta protagonistak, Stalinen heriotzatik hamar urtera, oraindik hezurmamitzen baitu estalinismoak propagandarako sortutako prototipo bat. Hala, ideien elkartze bati esker, soldaduaren aita, Stalin bezala, “georgiar aita onbera” da. Bada, Stalini agintekeriaren eta izukeriaren garaietan “Deduchka Stalin” (Stalin aitatxoa) edo “herrien aita” deitzen zioten sobietarrek, hunoen buruzagia zen Attilari “aitatxo” menpeko herriek deitzen zioten legez.
Jakina, iraultza errusifikatu ez balitz —hots, 1917ko iraultza errusiar Inperioko beste herrietaraino eraman ez balitz—, Deduchka Stalin, diktadorearen ama-hizkuntzaz, “Stalin Mama” zatekeen. Bistan denez —hobe: Georgiakoa ez den entzumenean denez—, konbinaketa fonetiko hori ez zen izango edonora hedatzen erraza…, gogoan hartuta Stalinen aita-patriarka-jainkoaren jokabidea, indarkeria oinarri zuena. Sergei Loznitsa 1964an jaiotako ukraniar zinegilearen 2019ko State funeral (Estatu hileta) izeneko film ikusgarriak, adibidez, Mama Stalinen hil ondorengo dokumentalak erabiliz egina, ongi erakusten du noraino hustu zion nortasuna populazioari diktadorearen ankerkeriak.
Stalinek errusiar zentralismo zaharrari eutsi zion, zarismotik komunismora emandako urratsei muzin eginez zentzu horretan. Eta errusieraz mintzo zen beti. Ama-hizkuntza zuen georgierari uko egin zion, nahiz eta haurtzaroan georgiera besterik ez omen zekien. Leo Trotskyk (1879-1940) Stalini buruz idatzi zuen biografiaren hasieran dioenez, Stalin lotsatu egiten zen inoiz galdu omen ez zuen bere georgiar azentuaz, betiere barregarria, zentralisten ikuspegitik.
Estalin eta Badalin ,
Trotski eta Petrosky,
Hor dabiltza uneoro diskutian!
COVID-PLANDEMIKOAN “EZKER OFIZIALAK (EH.Bildu barne), Grial. Santu inplikazio magikoaren aurrean amore eman Edo isilik geratu zan.
Osasun gintza at, “ezker ofizialak” gauza bera egin dau kultura arloan: IRUÑA-VELEIAko aztarnategiaren kasuan, BERRIA egunkari gorri eta independistatzat daukadanak zera egin dau: berak (hango kazetari batek) jaurtiki zuen lehen harria: “afaire” hori “FALTSUA” da, erran zuen hark.
Baina ez, jaun-andereok, IRUÑA-VELEIA barik, zeuok zarete FALTSU.
ZERGAITIK ez zarete kapaz aitortzeko? Gezurrari atxiki al diozue hain irmoki?
Ezen Chomsky jakintsuak errana baitu, arrazoiz:
“Tamalgarriena ez da akatsa Edo despistea, baizik eta jande zenbait GEZURRARI ATXIKITZEA”
Eta nire galdera honako hauxe da:
BERRIA egunkariak hanka sartu dau zankarroiraino IRUÑA-VELEIAz;;baina ez du aitortu nahi;
Ni esperoan nago, hala egingo duelakoan, dela lehengo Zuzendaritzak (Martzelo), dela BERRIAKO Zuzendari gaztea.
Zaharrak berri, egia ote?
Ala burua lehengo lepotik?
Dena den🥹, ez dut sinestu nahi nik erosten dudan egunkari BERRIA Gezurrari atxikita egotea! Tamalgarria litzateke, zinez!
Eskerik asko Josu! Plazara Chomsky ekarrita, harenak piztu didan beste ildo bati emango diot hemen bide.
Urrutiko intxaurrak hamalau, bertaratu eta lau.
Noam Chomsky-k itzelezko itzala zeukan gurean,
AEBko inperioak behartuongan.
Daitort, ez dut bererik apenas irakurri, inoiz arean
hurbildu eta astunegi begitandu. Senez hanka.
Orain araka, Chomsky-ren “Manufacturing consent” 1988koa azpimarratzen dabe hedabide masiboen ustelkeria agerian utzi nahi duen animazio interesgarri honetan: https://www.youtube.com/watch?v=34LGPIXvU5M&t=190s. Fin josi zuen, antza, ordukoan Joamek.
Baina gizonak beste muturrerako ospea hartu dau
azken urteotan. Bitxialdiak guztiok estutu gaituenean nabarmen, hona hemen, zelakoak botatzen izan dituen:
https://nationalpost.com/news/world/noam-chomsky-says-the-unvaccinated-should-just-remove-themselves-from-society
Noam Chomsky- esana omen (2021-10-21) covid “txertatubakoak” gizartetik alde egin behar luketela. ‘Nola lortuko diegu jatekoa haiei?’ galderari Chomsky-k. ‘Tira, beraien arazoa donk hori, hor konpon!’
“Norbaitek erabakiko balu, ‘txertoari uko eginez komunitatearentzako lanjer izan nahi dut biziki’ orduan esan behar luke ‘Bai, jakina, neure burua isolatzerainoko jator jokatuko dot, horrexegatik.’ ”
Bideo honetan pentsalari handitzat jotako gizona ageri-agerian, makal: https://www.youtube.com/watch?v=q9rfxZQFb0E&t=4s
95 urtez (“txertotzat” plazeboa ziztatu ote zioten?), oraindik bizirik. Eta bizi luzea opa dotsegu, eta holango huts potoloak zuzentzeko argia, astia, adorea eta apaltasuna ere bai.
Bideo horretan ere, ohikoa, iruzkinek osatzen dabez polito Chomsky-ren hitzak. Mutur bateko proposamena orekatzen, biribiltzen dabe beti iruzkinek.
Bitxialdiak indartu digun zerbait, argi eta garbi:
“estutu garuna, laguna”, eta
“idolorik ez, mesedez.”
Rafa Ruedaren (Π L.T.) hitzetatik:
“Argi daukadana honako hau da:
heriotzaren mamuarekin manipulatu gaituztela
ta manipulazioa gorrotatzen dut.
Horregaitik…hil da jainkoa! Hil da jainkoa!”
Eta argi apur bat zabaltzearren, txiripaz liburu ilusiogarri bat eskuratu dot atzo, txiripaz. David Lodge-n “El Mundo es un pañuelo”-ko lehen orriak bai, promesgarri. Intelektualen mundua hobeto ezagutzeko giltza bat, eta bide batez, eta hori da garrantzitsuena, algaraka barre eginez.
David Lodge, nire gaurko “idoloa” ;-)!