Osakidetza teknologia medikoen proba-banku gisa erabiliko du Jon Darpon fitxatu zuen talde sanitarioak

Keralty osasun-sektoreko enpresa pribatuen talde bat da (eta fundazio bat), eta Eusko Jaurlaritzako Osasun Saileko goi-karguak hartzen joan da. Hara iritsi ziren Osasun sailburu ohi bi – Jon Azua eta Jon Darpon –, arlo bereko bi sailburuorde ohi – José Andrés Gorricho eta Fátima Ansotegui – eta Osakidetzako kalitate-zuzendari ohi bat – María Teresa Bacigalupe –. Osasun-talde pribatu horrek Europako 2 milioi funts jaso ditu proiektu baterako, Medtech, Gotzone Sagardui buru duen sailak koordinatuta. Aldizkari honek horri buruz galdetu dienean, ez enpresak eta ez erakunde publikoak ez dute adierazpenik egin nahi izan.

Medtech proiektua “nanoteknologian oinarritutako osasun-gailuak ebaluatzeko proba-banku bat” da. Eusko Jaurlaritzak onartzen du Osakidetzak Medtech proiektuan jokatzen duen papera “proba-bankua” izatea dela, hau da, “Euskal Osasun Sistema Publikoari laguntzea”. Hala jasotzen du Biodonostiaren memoria batek, “proba-banku edo living-lab den aldetik, enpresek garatutako edo elkarrekin garatutako osasun-aplikazioko gailu medikoen eta teknologien eraginkortasunaren frogatze-, baliozkotze- eta/edo kostu-azterketen ingurune errealean, betiere osasun-arloko emaitzak hobetzeko eta balioa sortzeko balio badute”.

Medtechek hainbat zerbitzu barne hartzen dituen plataforma bat garatu nahi du, hala nola “biobankuetarako sarbidea eta pazienteen laginak”. Plataforma, jasotzen duten bezala, “enpresa eta laborategietara bidaliko da”, eta, diotenez, berau martxan jartzeak “nanoteknologian oinarritutako teknologia medikoen merkaturako trantsizioa azkartuko du”. Prozeduraren azken helburua da “nanoteknologian oinarritutako teknologia medikoen translazio segurua ahalbidetzea, kontzeptuaren probatik [sortuko den] merkatura eta praktika klinikora”.

EBren ekarpenak Keraltyrentzat

Europar Batasunak 166.425 euroko ekarpen garbia egin dio Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailari, Medtech proiektuaren koordinatzaile gisa. Berrikuntza eta Ikerketa Sanitarioko Euskal Fundazioak (BIOEF) 180.880 euro jaso zituen proiektuan parte hartzeagatik, Tecnaliarekin batera. Fundazio horrek 477.812 euro jaso zituen. BIOEFeko buru Gotzone Sagardui Osasun sailburua da, eta Jon Azua, Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburu ohia eta orain Keralty talde pribatuko sailburua, Tecnaliako izendapen askeko patrono.

Baina Medtech proiektuan parte hartzen dutenentzako ekarpen handiena Keralty taldearen Biokeralty Research Institute AIE enpresak jaso du, 1.938.550 euro zehazki. Talde bereko beste enpresa batek, Keralty SASek, 297.500 euro jaso ditu Europako funtsetatik Medtech-en parte hartzeagatik. Proiektuan parte hartu zuten hiru enpresa txinatarrek, aldiz, ez dute euro bakar bat ere jaso.

EBk 166.000 euroko ekarpena egin dio Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren Medtech proiektuari, eta osasun publikoko goi-kargudun ohien enpresa pribatu batek, berriz, 2 milioi euro jaso ditu

Eusko Jaurlaritzak zuzeneko dirulaguntza bat onartu zuen, 1,5 milioi eurokoa, Bioaraba, Biocruces Bizkaia eta Biodonostia Osasun Ikerketa Institutuentzat, 2020ko ekitaldian. “Euskal osasun-sisteman gailu medikoak eta osasun-teknologiak baliozkotzen eta frogatzen laguntzeko” zen (Medtech ekimena). Eusko Jaurlaritzak berak proposatu zuen Biodonostia, Bioaraba eta Biocruces Medtech proiektuaren esparruan dirulaguntzak jasotzeko “berme erreala izatetik” salbuestea.

2018ko urtarrilean, orduko Osasun sailburu Jon Darponek, Ekonomiaren Garapeneko eta Azpiegituretako sailburu Arantxa Tapiarekin batera, Keralty taldeak partaidetutako Mizar start-up-a bisitatu zuten, “osasunaren arloko industria-enpresaren adibide” gisa hartuta. Eusko Jaurlaritzak “enpresen eta osasun-sistemaren arteko lankidetza-sinergiak” nabarmendu nahi zituen, eta Osasun Sailak azpimarratu zuen laguntza publikoak banatu behar direla “I+G proiektuak eta berrikuntzarekin lotutako beste ekimen batzuk babesteko”.

Arantxa Tapiak adierazi zuen giza osasunak negozio-nitxoak sortzen dituela, eta Jon Darponek azaldu zuen biozientzia eta osasunaren enpresa-sektorean Osakidetza dela enpresa nagusia

Arantxa Tapiak adierazi zuen “giza osasunak ikerketa-eremuak irekitzen dituela, produktu eta zerbitzu berriak sortzen dituela, baita negozio-nitxoak ere”. Bestalde, Jon Darponek azaldu zuen “Biozientzia eta osasunaren enpresa-sektorea ia ez zela existitzen Euskadin 2000. urtean”, baina 2018an jada “balio-kate zabal bat” osatzen zuela, barne hartzen zituena “biofarmazia, bioteknologia, medtech (gailu medikoak) eta banatzaileen sektoreak, azken bezeroez gain, eta Osakidetza enpresa nagusia” zela.

Ate birakariak Osakidetzako kupularekin

Joseba Grajales euskal milioiduna (Forbes 2021en arabera, Espainiako 100 aberatsenen artean dagoena) buru duen Keralty taldearen Erakunde Gobernuaren azken urteko txostenaren arabera, Jon Azua Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuorde ohiarekin batera, Osakidetzako zenbait kide ohik kargu garrantzitsuak dituzte osasun-sektoreko talde pribatu horretan.

Jon Darpon Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburu ohiaren kasuan, Keraltyko Arrisku Batzordeko kidea, Keralty Taldeko Chief Operating Officer eta Colsanitas SA Klinikako Zuzendaritza Batzordeko kidea da. Darpon 2019an fitxatu zuten Keraltyko Eurasiarako zuzendari gisa, baita Operazioen arduradun gisa ere, nahiz eta geroago Keraltyko Azpiegiturako presidente izan zen. Gainera, Sanitas Unibertsitate Fundazioko Zuzendaritza Kontseiluko kide izan da, eta AXA Salud elkarteko kontseilari exekutibo ordezko izendatu zuten Mexikon.

Darpon eta Azua, Osasun sailburu ohiak; Gorricho, Osasun sailburuorde ohia; Ansotegui, Darponen sailburuorde ohia; Bacigalupe, Osakidetzako Kalitate zuzendari ohia; guztiak ageri dira Keralty osasun-talde pribatuko zuzendaritza-posturen batean

Beste alde batetik, José Andrés Gorricho, Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuorde ohia, Barne Auditoretzako Batzordeko, Etika Batzordeko eta Keraltyko Arriskuen Batzordeko kidea da, baita Keralty SAS, Compañía de Medicina Prepagada Colsanitas SA, Medisanitas SAS Compañía de Medicina Prepagada eta Entidad Promotora de Salud Sanitas SAS enpresetako zuzendaritza-batzorde nagusietako kidea ere. Gainera, Gorricho IMQko presidenteordea izan zen. Osasun-sektoreko talde pribatu horretan, Jon Azua Kanpoko Kontseilari Profesionala izan zen, eta Jon Darpon, berriz, bere klinika-sareko zuzendari nagusi.

Keraltyren eta Osakidetzaren arteko ate birakariak ez dira bukatzen Azua, Darpon edo Gorrichorekin. Hala jasotzen du Keraltyren web korporatiboak. Eusko Jaurlaritzako Osasun Saileko Darponen garaian Osasun sailburuorde izan zena, Fátima Ansotegui, Clínica Colsanitas SAko Zuzendaritza Batzordean ageri da, eta Keralty Healtheko Operazio eta Kudeaketa Sanitarioko Lehendakariordetza Globalean jardun du. Azkenik, María Teresa Bacigalupe, Osakidetzako Kalitateko zuzendari ohia Jon Darponen garaian, Colsanitas SA Klinikako Zuzendaritza Batzordean agertzen da, eta Keraltyko Kudeaketa Sanitarioko Gerente Global gisa jardun du. Bacigalupe, Ansotegui eta Darpon Keraltyn hasi zirenean, EH Bilduk balorazioa eskatu zion Euskadiko Batzorde Etikoari, eta Eusko Jaurlaritzaren menpeko erakunde horrek ondorioztatu zuen ez zegoela irregulartasunik.

Halaber, esan behar da Bioarabako egungo kudeaketa-zuzendaria, Saray Fanega, Keraltyko Zuzendaritza Orokor Korporatiboko Sailetik datorrela. Gainera, Keraltyrentzako osasun-proiektuen koordinatzaile bat, María Villar, Biocrucesen eta Biodonostian trebatu zen.

Azkunaren itzal pribatizatzailea

Medtech proiektua, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak Europako funtsekin koordinatua eta Keralty talde pribatuak gidatua, 2023ko martxoaren 31n amaitzea aurreikusita zegoen. Medtech proiektua aurkeztu zutenean, merkaturako plataforma gisa azaldu zen “enpresa txiki eta ertainentzat, arreta medikoko hornitzaileentzat eta industrientzat”.

Iñaki Azkunak eta Rafael Bengoak Osakidetza pribatizatzen hasteko plana sinatu zuten

2021eko abenduan, BIOEFek eta BioKeraltyk ekitaldi bat antolatu zuten proiektua gizartean aurkezteko, Azkuna Zentroan. Leku horrek Iñaki Azkunari zor dio bere izena, Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburu ohiari. Azkunaren garaian, Osakidetzan Jose Andres Gorricho zen Osasun sailburuorde, geroago IMQko presidenteorde izan zena, eta orain Keraltyko zuzendaritzako kide dena.

Iñaki Azkunak berak, Rafael Bengoa orduko Osasun Plangintza eta Antolamenduko zuzendariarekin batera, Osakidetza pribatizatzen hasteko plana sinatu zuen. Geroago, Bilboko alkate zen garaian, Bizkaiko hiriburuan IMQren klinika bat eraikitzea babestu zuen. Klinika horretan eskultura bat dago, hildako jelkidearen bustoarekin. José Andrés Gorrichok Azkunak “IMQrekiko betidanik izan zuen maitasuna aitortu zuen, Bilboko bihotzaren zati eta bere-berea zuela uste baitzuen”. Zorrotzaurren Bilboko IMQ klinika eraikitzeko lanak Rafael Bengoa Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren buru zela egin ziren. Aldi horretan, Bengoak eta Gorrichok hitzarmen bat sinatu zuten IMQko pazienteak Osakidetzako zentroetara bideratzeko baldintzak arautzeko. Gaur egun, Guillermo López Osasun sailburuorde ohiak talde pribatu horretan lan egiten du, eta, horrela, IMQren eta Osakidetzaren arteko ate birakarien zirkulua ixten du.

Jatorriz Hordago – El Salto Diariok [CC-BY-SA] argitaratua 2023-06-15ean, CC bidez ekarria eta Independentean euskaratua.