Nola izan Herria?

Jatorriz Hala Bedi irrati librean argitaratua

Maiatzaren 7an Txilen hauteskundeak egon ziren. Aldi honetan, legearen aldaketa dela eta, bozkatzea derrigorrezkoa izan zen. Hautaketan, bigarren aldiz, konstituziogileak aukeratu zituzten. Bigarren aldiz, lehenengoan izendatutako herritarrek osatutako konstituzioaren zirriborroa azken plebiszitoan ukatua izan baitzen. 2019an ikasleek hasitako erreboltaren magalean metatutako indar politikoa trikimailu elektoralistetan galtzear dagoela esan liteke. Eta nola heldu gara egoera honetara?

Irakurketa arin bat eginez, dena alderdi politikoek borrokan ari zirenei bizkarra emanez egindako akordioarekin hasi zela esan daiteke, “Acuerdo de Paz y Nueva Constitución” deiturikoarekin, hain zuzen ere. Hura, gaur arte eraman dituen bide-orria izateaz gain, mobilizatutakoen aldarrikapenen kontrako akordioa izan zen; bakearen izenean, beste behin ere, larrua jokatzen ari zirenen ahotsa politikari profesionalek ordezkatu eta estali egin baitzuten. Adostasun horrek kalea kriminalizatu zuen, eta konstituzio berri baten sorrerara mugatzen zuen Txileko auzo eta lurraldeetan indartzen ari zen benetako eraldaketarako giharra. Pausu hau gauzatzeko nahitaezkoa izan zen gaur egun agintean daudenen papera.

Hau guztia, bere garaian, herri mugimenduaren espresio ezberdinek salatu zuten, baina anitzak izan ziren puntu honetatik aurrera politikarien jokaldiaren aitzinean hartutako jarrerak. Honek antolatzen hasiak ziren indarren arteko banaketa sustatu zuen.

Bestetik, borrokan ari zirenentzat argia zena, ez zen horrelakoa “eztandarekiko” atxikimendua adierazten zuten zenbait herritar ez politizatu edota ez antolaturentzat. Konstituzioaren aldaketarako hitzarmen hura garaipen bat bezala bizi baitzuten horiek. Sentimendu hau oso ulergarria da; azkenean, Pinocheten diktaduran sinatutako ituna gainditzeak garaiko neurri politiko, ekonomiko, juridiko eta kulturalekin bukatzea islatzen zuelako.

Ezarritako hauteskunde eta erreferendum hauetako batzuetako parte hartzea neurtzen ere irakur daitezke zenbait gauza.

Hasteko, azken hautaketa konstituziogilean, bozka derrigorrezkoa izanda ere, %22k ez zuen bozkatu eta bozka nuluen kopurua izugarri handitu zen, %17ra helduz. Bi aukera hauek ziren prozesu hau errefusatzen duten eragileen apustu politikoa. Nahiz eta ezin den ulertu portzentaia horietan barnebildutako bozka guztiek eskakizun politiko honi erantzuten diotenik, bai ondoriozta daiteke, jarrera populistak ez izanda, beraien oihartzuna izan zutela.

Parte hartze handiena bozka boluntarioa izanda, aurreko konstituziogileek proposatutako ituna errefusatu zen prozesuan izan zen. Mahaia osatu zenetik, eskuma eta bere bozgorailu diren hedabide txiletar gehienak, planteatutakoaren kontra eta osatzen zutenen aurka oldartu egin ziren etengabe. Bozkaketaren aurreko hilabeteetan eraso hau indartu zuten eta jendartearen gehiengo baten beldurrekin konektatzea lortu zuten. Eskumaren mobilizazioa eta plangintza aztertu beharko genituzke, ulertzeko zelan asmatu zuten bi urtetan herrialdearen joerari eta ilusioari buelta ematea.

Hala ere, ez da erraza estrategia iraultzailea aurrera eramanez herritarren subjektibitatearekin konektatzea. Egunerokotasunean eta denboran zehar pairatutako asimilazio kultural basatia gainditzea litzateke hau, bitarteko askoz gutxiago izanda. Baina egin daitekeelakoan nago, eta egin izan delakoan ere bai. 2019an suertatutakoa honen adibidea izan zen. Momentu zehatz batean, aldarrikapen zehatz batetik abiatuta, mobilizatutako gazteen eredua eta jasandako errepresioa iritsi egin ziren jendartearen parte handi baten bihotza eta burmuina ukitzera, eta erreboltaren miraria eman zen.

Erronka da, Txilen, Euskal Herrian eta mundu osoan, bakoitzak bere errealitatea izanda, herritarren subjektibitatearekin bat egitea eta iraultzaren zerbitzura jartzea etsaiak bidean jarritako oztopoak.

Munduan zehar garatzen den klase gatazka honen indar korrelazioan ez gara irabazten ari. Hala ere, porrot bakoitzaren atzean, prozesu hori ahalbideratu duten antolakuntza, jakintza eta azterketa ditugu altxor. Txilen eta Euskal Herrian indarrak langileon aldekoagoak izan diren garaiak gertu ditugu. Has gaitezen hauen ondarea berreskuratzen, antolatzen eta garaipenerako bidea marrazten. Irabaztea besterik ez dugu!