Azken urteotan zabaltzen ari da, gero eta indar handiagoz, ezkerraren tradizio oso zaharra, kasu honetan zientzia ahalguztidunaren ahots ofizialak zalantzan jartzen duen oro barregarri utzi, estigmatizatu eta sakoneko eztabaidak saihesteko. Estrategia erraz bezain eraginkorra da, eta Marx bera dugu tradizio zahar horren iturburuetako bat. Ez zuen berak asmatu, noski, beste gauza asko legez, baina oso findu zuen oso atzetik zetorren haren erabilera.
Ez naiz antropologoa, baina beharbada lehen giza komunitateetan ere aurkituko litzateke horren aztarnaren bat, bilatuz gero. Orduan ere egongo ziren komunitateen egien autoritatea urratuko zuten lotsabakoak. Baina mendebaldeko azken mendeetako kulturetara etorrita, elizak izan ziren teknika hori erabiltzen trebeenak, bai katolikoa, bai erreformetatik sortu ziren beste eliza protestanteak ere, zein baino zein itogarriagoa, zabaldu ohi diren mito ilustratuak alde batera utzi orduko. Momentu batean, nahikoa zen “sorgina!” oihukatzea isilarazi nahi zen ahotsa mututzeko, garai haietan ez bolada baterako, betiko baizik, eta egia ofizialaren kontrako jarrerak historiaren orrialde orotatik betiko ezabatzeko. Hala erraustu ziren emakume askoren jakintza eta haien herrietan zuten itzala, besteak beste, elizen izenean ez ezik, zientziaren izenean ere askotan, “sineskeria” ororen aurkako gerran, kontakizun ofizialak zabaldu ohi duenaren kontra, bat egin baitzuten izpiritu ilustratu laikoek eta inkisidore kristauek, lehenengoak izanik gupidagabeenak maiz, Silvia Federicik ondo ikertu duenez.
Azken mendeetan, hurrenez hurren, “komunista” eta “islamista” izan dira gerra oihurik erabilienak, banako ahotsak ez ezik, herri osoenak isilarazteko eta, haien ahotsekin batera, ahal bazen, herriak eurak desagerrarazteko aitzaki. Lehenago, “judutar” erabili zuen alderdi oso ezagun batek, eta gure inguru hurbilean, “gorria”, “separatista” eta “terrorista” izan dira jendea kontzientzia garbi fusilatu, espetxeratu edota torturatzeko leloa. Ahaztu barik “espainolista” esanda isildu diren beste ahots batzuk.
Baina, pentsa daitekeenaren kontra, eta orain arte esandakotik ondoriozta daitekeenez, iritzi eta jardun deserosoak paretik kentzeko, ez dira eskuindarrak eta kapitalaren defendatzaileak etsaien karikatura barra-barra erabili duten bakarrak. Marxek ere bere anatema sortu zuen, egun arte iraun duena, norbera baino iraultzaileagoa izan daitekeen oro gutxietsi eta kredo ofizialaren jarraitzaileak disidenteen argudioen gaineko balizko interesaren aurka txertatzeko: “burges txikia” izan zen alemanaren dogmak gotortzeko oihua. Gerora, “kontrairaultzaile” ere izango zen totalitarismoen kontrako borrokalarien sarraskiak zuritzeko berba magikoa. Eta ezin dut ahaztu, noski, “gorila” entzungo duela Argentinan peronismoari kritikarik txikiena egiten dion orok.
Azken urteotan, ordea, badago guztien artean gailendu den erlijioa: ‘Zientzia’ –zientziatasuna esan beharko genioke erlijio honi, ala zientziakeria?–. Ezker zein eskuineko gurtzaileak dauzka, baita anarkistak ere, eta badabil ahots disidente oro isilarazteko bere txertoa fabrikatzen, pixkanaka. Seguruenik, zientifikoki aztertu dute mekanismorik eraginkorrena dela egia ofizialekin lerratzen ez direnak arrastoan sartu edo haien arrastoak ezabatzeko. Momentuz, ez da sortu berba erabatekoa, baina badaude hautagai batzuk: negazionista, txertoen aurkakoa edo antivacunas, magufoa, pseudozientifikoa (kasurik adeitsuenetan) eta, nire kutunena, marilurlau. Seguruenik, azken hori ez zenioten inori entzungo, zientziaren dogma ere, beste gauza asko legez, erderetan iristen zaigulako lehenik, azken hilotan Eusko Jaurlaritzak argi erakutsi digunez. Ezagunagoa egingo zaizue “tierraplanista” esaten badizuet, baina ez da askoz politagoa nire proposamena, euskal tradizio aratzetik sortua? Beraz, hona nire ekarpena zientziaren inkisidoreentzat: aurrerantzean, zuen edozein egia zalantzan jartzen duen edonori, izan birologo, izan epidemiologo, izan biologo, izan erizain, izan fisikari…, oihu egiozue denak batera: marilurlau! Berba magiko horrek gaitasuna izango du haien guztien kritiketan egon daitezkeen ñabardura guztiak ezabatu, eta haien ahotsak iritzi publikoaren orgian erre daitezen.
Zalantzarik gabe, Inkisizio berriaren aurrean gaude, garai ilunetan sartzen ari gara.
Zientziakeriaren sinisdunak (jende gehiena) beldurrak gidatzen ditu. Beldurrak.
Zientziakeria da nagusi, bizitzen ari garen honen guztiaren atzean zientzia dagoela pentsatzea okerra baita, edo inozokeria bestela.
Beldurraz gain, jende gehienaren inmoralitateak ere laguntzen du gizartearen suizidio honetan.
Gainontzekook, askatasunik eta errespeturik gabeko “ardura” (benetan, obedientzia itsua) arduragabekeria galanta dela badakigunok, bizitzaren aldekook, Inkisizio berriaren sutan erretzeko arriskua dugu.
Dei egiten diet pertsona guztiei, beren bizilagunaren salatzaile izaten has ez daitezen. Batasuna manten dezagun, horrek bakarrik salba gaitzake, hori da txertoa.
Eskerrik asko, Asel, hain beharrezkoa genuen hitz bat hain maisuki euskaratzeagatk!
Bikaina idatzia. Ausarta garai ilunotan. Gutxi gara, baina ez gaude bakarrik, nahiz eta bakartu nahi gaituzten.
Asel, uste dut nahasten dituzula bi kontu, zientzia eta ideologia zientifista. Zientzia zerbait bada, etengabeko kuestionamendua dugu, hori bai, froga, datu erreal eta arrazoibideetan oinarritua. Zientzia ukatzen bada, gelditzen zaigun bakarra kaos irrazionalista da. Kapitalismo agonikoa garai putrefakto hauetan, ideologia irrazionalisten gorakada ikusten ari gara. Ez da txiripa Hegelen jaiotzaren 250. urteurrena oharkabean pasatzea aurten, eta Beethovenena, aldiz ez. Batak eraiki zuèn sistema filosofikoaren gainean (bera dialektikoki eta zientifikoki ukatuz eta irauliz, hain zuzen) zuk behin eta berriz destainez aipatzen duzun Marxek Kapitalismoaren soldatapeko esklabutzatik atera gaitzakeen Teoria Iraultzaile bakarra eraiki zuen. Besteak, artista geniala eta iraultzailea bera ere, Sistemak erabat asimilatu du, eta bere musika Europako Batasun inperialistaren himnotzat aukeratu du. Beraz, handizki ospatzen da aurten Beethoven, eta zitalki enoratzen Hegel.
Teoriak eta ideologiak bereizi behar dira. Marxen pentsamendu zientifikoa eta ideologia marxistak ñabartu eta ezberdindu behar diren bezala. Pandemiarekin batera hedatzen ari den zientifismo dogmatikoaren izurritearen aurkako antidotoa ez da ideologia antizientifiko eta irrazionalistaren beste izurritea, baizik eta zinezko zientzia, froga materialetan oinarritzen dena. Bidenabar, norbaitek burges txikitzat jotzen bazaitu Komunismo Zientikoaren izenean, argudio eta arrazoin argiez justifikatu behar du, bestela manipuazio ideologiko bat egiten ari da. Adeitasunez.
“Zientzia ukatzen bada, gelditzen zaigun bakarra kaos irrazionalista da”. Fermin Xabierrek esana.
Zientzia bakarrari buruz ari al gara? Egia bakarra al dago? Zientzialari guztiak bat datoz, ala? Ezin al da zalantzan jarri papagaioek errepikatzen digutena, zientzia etengabeko kuestionamendua baldin bada? (Auskalo zeinen datuak diren egun errealak). Ai, zenbat kalte egin diguten ikuspegi monoteistek.
Zein da zientziaren ahotsa? Salvador Illa? Fernando Simón? Nekane Murga edo Gotzone Sagardui? Sánchez, Urkullu eta Otegi?
Zientziaren izenean ari dira, bozala (fisikoa eta zentsuratzailea) alferrikakoa eta kaltegarria zela esan eta mehatxupean derrigortzen dutenak (baita aire librean eta bakarrik ibilita ere)?
Zientziaren izenean ari al dira Espainiako agintariak eta kolore guztietako politikariak (euskaldunak barne, subdito hutsak), Suediakoak, AEBetakoak, Brasilgoak, Mexikokoak, Koreakoak…?
Kaosa, eta galanta, eta irrazionala, 2020 honetan botere orok (mediatikoek bereziki) sortu digutena. Eta isilik egon behar gainera.
Zientzia, zientzia fakultateak, farmazeutika ustelak eta mediku itsuak Rotchilden eraikuntza mastodontikoaren kumeak. Eta sutara sorginak.