Euskera, ezkutatu zaizkigunak agerira. / utzi pakean
Solasaldi oso berezia izan dugu Pakorekin. Bertan, euskarari buruzko hainbat antzinako liburu eta gogoeta azalduko dizkigu, ahaztutako jakintza berreskuratuz…
«Guk pentsatu ohi dugu marokoarrek arabiera hitz egiten dutela, baina ez da hori. Tamazightetik sortu den hizkuntza bat da. Arabiera Arabian hitz egiten da. Badirudi arabiera ez dela hainbeste zabaldu islama zabaldu den lurralde guztietan. Era berean, gaztelera eta hemen dauden hizkuntzak euskeratik datoz, ez latinetik. Jasota dago hemen ez zela latinez eta grekeraz hitz egiten, nahiz eta latinez eta grekeraz bakarrik idazten zen.
Mitxelenak eta bestek baztertu egin zuten aurretik onartuta zegoen guztia, baina 1989koa da Francisco Berlangaren Apellidos iberoeuskéricos liburua eta hori (euskera dela jatorria) zen ordura arte 'bertsio ofiziala' edo onartuta zegoena. Baltasar de Echaveren Discursos de la antigüedad de la lengua cántabra bascongada, aldiz, 1607koa da, eta hor agertzen da euskeraren balioa zertan datzan, eta "Espanian hitz egin zen lehenengo hizkuntza" dela berresten da.
Zer dago lehenago, pentsamendua ala hizkuntza? Gai al da norbanako bat hizkuntza bat sortzeko? Dilema filosofikoa da. Arestian aipatutako egilearen arabera, euskera giza-jokabideetan oinarritzen da. Nolabait, bizitzeko instrukzioak dira.
Larramendiren El imposible vencido 1765ean atera zen. Hori da argitaratutako euskeraren lehendabiziko gramatika-liburua. Larramendik dio erderak, euskera ez bezala, "gizonek sortutako hizkerak direla eta, horregatik, akatsez eta ajez beteak". Astarloaren Apología de la lengua vascongada 1803koa da eta bere garaikidea da Lorenzo Hervás Panduroren Catálogo de las lenguas de las naciones conocidas, 1800 ingurukoa. Wilhelm von Humboldt hizkuntzalari alemanaren Los primitivos habitantes de España: investigaciones con el auxilio de la lengua vasca 1879an argitaratu zen. Denak bat datoz Europan denboran zehar aldaketa gutxien jasan dituen hizkuntza euskera dela esatean eta, alde horretatik, bera dela jatorrizkoa, aurreneko hizkuntzak 'osoa eta perfektua' izan behar zuelako ustea zutelako autore horiek guztiek.
Gaur egun, euskeraren muina, benetakoa, galduta daukagu. Gure abertzaletasuna estatuan edo ikurrinean oinarritu dugu, baina euskeran? Espiritualitatea galtzeak ekarri gaitu gaurko egoerara. Benetako bateratzea behar dugu, bakoitza bere lanaz eta biziaren gorabeherez jabetuta, gure soziologia ezagututa, sendiari dagokion balioa aitortuta. Euskeraren koherentziaz jabetzen garenean, hitzak nahi gabe ere ateratzen dira. Ezjakintasuna eta inkontzientzia gainditu behar ditugu. Euskeraren balioaz jabetu behar dugu, harekiko jarrera hobetzea eta gure hizkuntzak irautea nahi baldin badugu. Hizkuntza eta kontzientzia bat dira».
Orain dela 50 urte vascofilo kanpotar aditu multzo bat zegoen mundutik barrelaitua, baina autonomia eta univertsitarea sortu zirenetik apalduz joan da.
Hau ez da izan fenomeno naturala, urteetako jokaera baten fruitua baizik, Deustuko liburutegiko euskal gaietako liburuak sakabanatzea, Etniker ahultzea, euskalduntze berantiarra,…edo euskararen jatorriaren kontrako joera euskal filologoen artean.
Eusko ikaskuntza, Euskaltzaindia, UEU, Etb,… huts egin digute.
Guztiz ados Angel. Honi buruz banuen artikulu bat aspalditxo idatzia eta laster argitaratuko da Independentean.