Zilegi ez ezik, beharrezkoa ere bada edozein elaborazio akademikori kritika historikoa eta orokorra aplikatzea, hura homologatzeko zein gainditzeko. Honetan datza prozedura zientifikoa. Eta kritika hori gauzatzean jabetzen gara zenbait filologok arau zientifiko hori urratu egiten dutela, inpresio hutsetan oinarritutako elaborazio hutsaletara heltzeraino.
Tamalez, edozein aldizkaritan kritika hori adieraztea ia ezinezko bihurtu da, ikerketaren eztabaida intelektuala eragozten duen korporatibismoaren eraginez. Artikuluak argitaratzeko jarri zaizkidan oztopoak aintzat hartu gabe, zenbait filologoren faltsukeria diagnostikoa azalpen onargarriz justifikatzen saiatu naiz (Gorrotxategi: argitaratu gabea). Iruditzen zait ahalegin hori edozein ikertzaile erraturekin egin behar dela, besteen akatsetik ikas dezagun.
Edonola ere, aldarrikatu nahi dugu konbentzimenduek ez dutela ezertarako balio eta ezin direla arrazoiaren eta prozedura zientifikoaren alternatiba izan. Konbentzimenduak irrazionalak dira eta edozein prozedura oztopatzen dute. Informazio objektiboak erabiltzea ezinezko egiten duten isuri kognitiboak dira, eta gertakariak nabarmentzen denaren aurka interpretatzera ere eramaten dute, desitxuratuta, berezko izaeraren alderantziz ere bai.
Filologoek tranpa intelektual bat planteatzen digute Iruña-Veleiako ostrakak faltsuak direla eta Irulegiko epigrafea benetakoa dela esaten dutenean. Analisia, egia esan, biziatuta dago, aurreko gertakari horiek Iruña-Veleiako kasuari bakarrik eragiten diotelako, non faltsutasuna frogarik gabe diagnostikatu zen. Zenbait filologok uko egiten diote ostraka horien antzinatasunaren aitorpen txikienari ere; faltsutasunaren ondorio zentzugabea aldarrikatzen dute eta, aldi berean, hori zientifikoki eztabaidatzeko ezintasunak zentzugabekeria baliogabetzea eragozten du.
Hala ere, bai Iruña-Veleiakoak eta bai Irulegikoa benetako grafitoak dira, geruza arkeologikoetan aurkituak izan direlako, denborak eragindako era guztietako eraldatzeak dituztelako, eta erdizka bakarrik ulertzen diren mezu originalak daramatzatelako; gutxiago ulertzen da Irulegikoan, antzinatasun handiagoa duelako. Ebidentzia frogagarriak eta eztabaidaezinak dira eta arkeologiaren edo arkeometriaren bidez egiazta daitezke soilik.
Guk zientzietan konfiantza izaten jarraitzen dugu, baita giza zientzietan ere. Ez diogu uko egiten prozedura zientifikoak aplikatzeari eta hipotesiak eraikitzeko orduan garaian garaiko datu objektibo esanguratsuak adierazteari. Halaber, espero dugu aurreiritzirik gabeko beste filologo batzuek prozedura objektibo eta zientifikoak aplikatuko dituztela datuetan oinarritutako eraikuntza logiko baten bilaketan, eta ez aldez aurreko epaietan edo sinesmenetan.
Bitartean, desinformazioaren aurka borrokatzen jarraituko dugu, apropos bilatutako ezjakintasunaren aurka, kritika historikotik abiatuta, amaierarik gabea dela dakigun borroka batean. Eta ondorioz, grafitoetan ikus daitezkeen elementuak begiratzen eta bereizten jarraituko dugu, elementu horiek antzinatasunaren zantzu garrantzitsu gisa interpretatzen, eta baita antzinatasunaren froga gisa ere, grabatutako ildoak estaltzen dituzten konposizio desberdineko geruza errepikatuak, esaterako.
* * *
Ikusi hemen 2024-10-26ko Xabier Gorrotxategiren hitzaldia Iruña-Veleiaren IV. Biltzarrean:
