Euskal Herria ‘arigune’

Euskal Herrian Gobernuko kide, EITBko zuzendari edota EHUko errektore izateko euskara behar bezala menperatzen ez duten pertsonak izendatzen direnean, eskandalu sozial eta politikorik sortzen ez bada, zerbait gaizki dabilela eta egoera benetan larria dela esan nahi du. Eta hori egiten duen Gobernuak ez al du ondoren, Euskaraldia berriro erabiliko, bere jarduera okerra zuritzeko?

Egun hauetan entzun berri ditugu Quebeceko Justizia eta Frantsesaren Ministroa den Simon Jolin-Barretteren hitz hauek: “Nazio baten historian kontzientzia kolektiboa markatzen duten uneak daude. Aurten une horietako bat ospatzen ari gara. Duela 43 urte, 1977an, Quebeceko Asanblea Nazionalak Frantses Hizkuntzaren Gutuna onartu baitzuen”.

Simon Jolin-Barrettek azaltzen duenez, “duela 43 urte Quebec frankofonoa zen, gaur hala da eta hala izan beharko luke etorkizunean ere. Printzipio negoziaezina da hori”, Quebecen ingelesa erabiltzen dutenak asko diren arren. Eskubide kolektiboak, eskubide indibidualen gainetik jartzen dituzte han. Euskal Herrian euskararen inguruan horrelakorik esan duen agintaririk ez dugu ezagutu oraingoz. Noiz aitortuko dugu Euskal Herria duela bi mende arte euskalduna zela eta etorkizunean ere hala izan behar duela, eta hori negoziaezina dela?

Buruzagi quebectarrak onartzen duenez, 101. Hizkuntza Legeak modu askotara aldatu die bizitza. “Quebeci bere burua baieztatzea, ozen apuntatzea eta zuzen mantentzea ahalbidetu dio frantses hizkuntzak” frantsesa kohesio soziala ziurtatzeko tresna bihurtu baitzuten. Frantsesa ez da arazoa izan Quebecen, kontrakoa, beraien identitatearen ardatz izan da.

Euskara kohesiorako, indar metaketarako, eta baita independentziarako ere arazoa dela sinestarazi nahi digute, batzuek baita etxetik bertatik ere

Euskal Herrian ere hala izan zen frankismo garaian. Askatasuna, euskal proiektu politikoa eta euskara gauza bera ziren pentsamendu eta borroka politiko hartan. ETAk, duela 60 urte, Euskal Herriari egin zion ekarpen nagusietako bat, alegia, ordura arte nagusi zen PNVren euskaldun-fededun-erdaldun hegemonikoa, laizismo-sozialista-euskaldunaz ordezkatu zuenean, euskara eta euskal kultura etorkizuneko gure proiektu askatzailearen ardatz bihurtzea izan zen. Non gaude orain? Euskara kohesiorako, indar metaketarako, eta baita independentziarako ere arazoa dela sinestarazi nahi digute, batzuek baita etxetik bertatik ere.

Baina berrogeita hiru urte igaro dira eta Quebeceko profila eta beharrak aldatu egin dira, baita Euskal Herrikoak ere. Kontuan hartu han eta hemen merkatuen globalizazioa eta ezagutzaren ekonomia, goi-mailako hezkuntzaren demokratizazioa, populazioen interkonektibitatea, lantokiak eraldatzeko eta antolatzeko eskubidea… guztiak eragiten duela gure berezko hizkuntzen etorkizunean.

Beste quebectar askok bezala, frantses hizkuntzari buruzko datu berriek kezkatzen dute Quebeceko Gobernua. Aurrera egin da, baina moteltzea dator, Euskal Herrian bezalaxe. Horregatik berritu nahi dute 101. Hizkuntza Legea. Eta Euskal Herrian? Zertan gaude gure herria zatitzen duten hiru gune administratiboetan? Ipar Euskal Herrian aurrera egin dugu. Hego Euskal Herrian, berriz, moteldu da normalizazio prozesua, eta erabileran atzeraka goaz… Horretan guztian, zer ikusi zuzena du euskara oraindik Euskal Herri osoan ofiziala ez izateak eta, ondorioz, berreuskalduntzerako politika nazionalik ez edukitzeak. Horrelakoa da Euskaraldiaren bigarren edizio honen testuinguru politikoa eta soziala.

Frantsesaren Ministroak azpimarratu duenez, “azken 40 urteotan, Quebecez hitz egiteak esan nahi izan du bertako hizkuntzaz, gure hizkuntzaz, hitz egitea. Gure bereizgarri den eta mendeetan zehar gure nortasunaren bihotzean dagoen frantses hizkuntza honek, mundu osoan nortzuk garen eta, batez ere, nortzuk izan nahi dugun esateko aukera ematen digu. Frantses hizkuntza hau, guztion ekarpenekin eraiki den kultura bat baieztatzeko sinboloa da”. Txepetx soziolinguistak duela urte asko idatzi zuen tesia datorkigu gogora: Un futuro para nuestro pasado (Etorkizun bat gure iraganerako). Horrelakorik jasota al dago egungo Euskal Herriko pentsamendu politiko eta sozial hegemonikoan? Ez dugu uste. Tamalez, egun Irlandaren antza handiago dugu Quebecena baino. Irlandako Errepublika lortu zuten, baina hizkuntza galdu. Xalbadorren pentsamenduari jarraiki, gorputza lortu zuten, baina bihotza galdu.

Euskal Herrian ere dena aldatzen ari da, eta azkar, gainera. Orain arte egiten ari ginena berraztertu eta aldatu beharko dugu etorkizunari begira, bai ikuspegi estrategikoa, bai Legeria, bai Hizkuntza Politika, bai Administrazio Publiko eta pribatuaren jokabidea eta baita euskaldunon hizkuntza praktika pertsonal eta kolektiboa ere. Euskaraldiak horretan lagun gaitzake, Lurralde Askearen 100 Konpromiso liburuan esaten genuen bezala, konpromiso pertsonala (Ahobizi edo Belarriprest) konpromiso kolektiboarekin (Arigune) uztartuz.

Inork ez gaitu salbatuko, guk geuk ez badugu geure burua salbatzen. Duela 41 urte EHEn esaten genuen moduan, orain ere esan beharra daukagu, euskaldunon bigarren matxinadarako garaia iritsi da. Bihur dezagun Euskal Herria Arigune!

Argian argitaratuta estreinakoz 2020-11-12