Amnesia historikoa
Atapuercako gari soro batean harri handi bat dago. Google maps-en Menhir del fin del Rey izenarekin agertzen da, eta bertara heltzeko ez dago ez seinalerik, ez ikurrik, ezta zer den azaltzen duen ezer ere. 1054. urtean, irailaren 1ean, bertan hil omen zen Nafarroako erregea, Gartzea Santxez, bere anaia Fernandoren traizioagatik. Harri horretatik bostehun metrora dauden Pompasol deritzen zelaietan gertatu zen batailan, lantza batek sabela zeharkatu zion Gartzeari; zaldiak bere gainean eraman zuen erregea harria dagoen lekuraino, eta bertan hil zen.
Aurtengo abuztuaren 31n, berrogei lagun batu gara eroritako erregeari gorazarre egiteko. Nafarroako — edo, hobe esanda, Iruñea eta Naiarako — erreinuaren azken mugaraino joan gara, Burgoseko Bureba bailarara, hau gure estatu baskoia ere bazela gogoratzeko. Bureban bertan bizi den diasporako gernikar baten ekimenez burutu dugu jarduera hau, eta Nabarralde elkartearen laguntzarekin. Aurretik Quintanapallan (Kintana apalan) hitzaldi bi entzun ditugu Burebako eta Merindadeetako nafar gazteluei buruz, baita Covarrubiasen dagoen dorretxe bati buruz ere. Goiztiarrok Rodillako gazteluan hasi dugu eguna, adar baten doinuaz, erregeak hil aurreko azken gaua bertan pasatu zuela oroitzeko.
Atapuercako guduan Gaztelaren sorrera burutu zen eta nafar erreinuaren gainbehera hasi
Atapuercako guduan ez zen errege bat bakarrik galdu; bertan Gaztelaren sorrera burutu zen eta Iruñeko erregetzatik banandu zen; horrek nafar erreinuaren gainbehera markatu zuen. Handik ehun urtera, Baskongadak eta Errioxaren zati handi bat ere konkistatu egin zituen Gaztelak. Horregatik, gaztelarrek ospatu egiten dute bataila hura, urtero abuztuaren hirugarren igandean, guduaren errepresentazio bat eginez. Nafarroatik bereizi ziren eguna gogoratzen dute horrela urtero.
Jainko grekoen beldurra haien memoria galtzea zen
Koldo antolatzaileak gogora ekarri zigun Homeroren Odiseako Akilesen historiako aipu bat; jainko grekoen beldurra haien memoria galtzea zela, haien aipamenak beharrezko zirelako jainkoen biziraupenerako. Gorazarrearen egunak balio izan zuen zer izan ginen eta noraino heldu ginen oroitzeko, baina erregearen harriak hor dirau plaka edo seinale xixtrin bat barik, herri honen amnesiaren ikur moduan.
