Botereak ez du inongo intentziorik zu heldu eta kontziente egiteko

Pertsonak psikologikoki ahalduntze bidean

Pertsona zer den esatean, gauza asko dira egotzi ahal zaizkionak; baina gizakiak atal biologikoa, soziala eta psikologikoa ditu, eta energiaz hornitutako biziduna garela azpimarratuz hasiko gara. Psikologiaren disziplinan emozioak aipatu izan dira eta horiek energiarekin lotura zuzena dute.

Emozioak zer diren jakiteko, oinarrizko azalpen bat eman daiteke: emozioak norbanakoek barneko zein kanpoko eraginen aurrean sumatzen dituzten fenomeno psikofisiologikoak dira. Emozioak aldarteari, izaerari, nortasunari, jarrerari eta motibazioari lotuta daude. Gaur egun ez dago definizio bakar baten inguruko adostasun zientifikorik, baina zera esan daiteke: emozioa atsegina ala gogoz kontrakoa izaten da, eta fisiologia aldaketak dakartza orokorrean.

besteen emozioak ongi interpretazeko, aurpegia osorik ikusi beharra dugu — musuko batekin ahoa estaltzen bada, adibidez, ezinezkoa da —

Gainera, emozioen kudeaketa egiten ikasi behar dugu, hori ezinbestekoa da zoriontasunaren lorpenerako, gure barne bidaian behar duguna kontziente egiteko. Gure psikologiaren oinarrizko osagaia denez, beste pertsonen emozioak ongi interpretazeko, aurpegia osorik ikusi beharra dugu — musuko batekin ahoa estaltzen bada, adibidez, ezinezkoa da osotasun hori jasotzea –. Horregatik, emozioak identifikatzean, erregulatzean eta interpretatzean, haien kudeaketa lortuko dugu, eta horrek bizitza aktibo bat izatera garamatza, baita buru osasun egoki bat izatera ere. Emozioek eragina dute lan bat egitean hautemandako zailtasunean, hartarako konfiantza mailan; nekearen eta aspertuta egotearen gainetik, autokonfiantzaren lorpena dago, jakinmina eta aldartea gainditzeko ahalegina, besteak beste.

Emozioek jarduera fisikoarekin duten loturaz hitz egitean, funtsezkoa da pertsonak emozioak identifikatzen jakitea, eta haiek energia positibo bihurtzeko gai izatea. Energia garelako, energia ekoizten dugulako, energia horren kudeaketa ezinbestekoa da gure metabolismoarentzat, zelulen funtzionamendurako eta, ondorioz, neuronentzat, baita garunaren osasun orokorrerako ere.

gaixotzea energiaren igoera bat edo gutxitze bat gertatzean ematen da

Antzinako Txinako medikuntzan bazekiten emozioak energiari lotuta zihoazela; hiru mila urteko ezagutza bat da hori. Mendebaldeko gaur egungo gizartean gaixotze prozesua deritzana, garai hartan sendatze krisi edo prozesu gisa ezagutzen zuten. Horri esker, jakin badakigu gaixotzea energiaren igoera bat edo gutxitze bat gertatzean ematen dela. Beraz, ez du lotura zuzenik kutsatzeekin; agian bai, ordea, intoxikazioekin (pozoitzeekin) eta horrek biologian eragiten duen desoreka batekin; dakigunez, desoreka energetikoarekin.

Bestetik, psikologian aztertzen eta ezagutzen diren emozioak afektuzko gaitasunari dagozkio. Guztira bost gaitasun ditugu (ahalmenak ere esan dakieke): psikomotorea, komunikatiboa, soziala, ezagutzazkoa eta afektuzkoa. Horiek guztiak Haur Eskolan eta Haur Hezkuntzan ikasleek ikasi behar dituzten helburu didaktikoen baitan agertzen zaizkigu — sentituz ikasten dute –, ederki adierazita, baita dotore idatzita ere. Askotan, adituentzat ezagunak eta entzunak izan arren, psikologian ditugun bost gaitasunen adierazleak zein diren ere ulertu gabe lan egiten da. Lehen Hezkuntzan ia guztiak hartzen dira kontuan — pentsatzen ikasten dute — eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan ezagutzazkoak eta komunikatiboak nagusitzen dira, besteak zokoratuz — eta ekintzen bidez ikasten dute –. Beraz, Haur Hezkuntza sensorio-motore garaia da, Lehen Hezkuntza pentsatzen ikasteko garaitzat izendatzen da eta Bigarren Hezkuntzan ekintzetara pasatzean ikasten dute. Hori guztia kontuan badugu, ohartuko gara askotan hezkuntzak ez dituela horiek betetzen.

gure bost gaitasun horiek beharrezkoak dira gure buru-osasun egokirako, ezin ditugu batzuk landu eta besteak baztertu

Pena handia da hezkuntza munduan aurrera egin ahala, gaitasun edo ahalmenetan interes falta izatea; zer esanik ez Unibertsitate munduan eta lanbideetan. Bost gaitasun horiek gure buru-osasun egokirako beharrezkoak dira, ezin ditugu batzuk landu eta besteak baztertu. Edo plan ilun bat al da hezkuntza sistemak gaitasunetako batzuk zokoratzea? Kezkatu egin behar al dugu?

Pertsona heldu bihur dadin, gizakiak haur izatetik pasa beharra dauka, gero nerabe eta gero gazte, azkenean pertsona heldu eta zahar egiteraino. Baina horrek aipatu dugun biologia, gizarte eta psikologia mailan behar du izan. Askotan aspektu biologikoa bakarrik betetzen da, soziala ez da betetzen maiz, eta psikologikoa bete ahal izateko lan kontziente handia egin behar da, eta ez ahaztu botereak, sistema deritzanak, ez duela inongo intentziorik zu heldu eta kontziente egin zaitezen. Aurreko batean esan genuen bezala, botereak gizarte heldugabe bat nahi du, eta, horrela den neurrian, ez-kontzientea ere bai. Moralki helduak izan behar dugu, garunak moralki garatu eta heldu egin nahi duelako, bere prozesu naturalari jarraituz [1].

Ondo dago hasiera batetik emozio motak aipatzea, eta horiek izan daitezke emozio positiboak (poza, umorea, maitasuna eta zoriontasuna), izan daitezke emozio negatiboak (beldurra, antsietatea, haserrea, tristura, gaitzespena, lotsa) eta izan daitezke emozio anbiguoak (harridura, itxaropena eta errukia).

gure esku dago emozioen bizipenei nola erantzun

Emozio bat ekoizten dugunean, askotan uste izaten dugu bizitako egoera baten ondorioz izan dela, baina hori ez da zuzena. Bizi dugun egoera batek pentsamendu bat sorrarazten digu, eta, hortik, guk sortu eta ekoitzitako pentsamendutik abiatuta, gure buruak emozio bat ekoizten du. Beraz, gure esku dago emozioen bizipen horri nola erantzun. Adibidez, beste pertsona batekin izan dugun eztabaida baten ondoren gaizki sentitzen gara, eta hori da gertatutako eztabaida horretatik sortu den pentsamendu bat, ez da gatazkaren egoerak berak sortua; hortaz, gu gara gure emozioen jabe, ekoizle garen aldetik, eta, ondorioz, gure pentsamendua erabiltzen ikasi beharra dugu. Ez dugu mundua ikusten, munduaren gure ideia ikusten dugu. Ideia eta pentsamendu horiek geureganatu egiten ditugu; beraz, jaten, ibiltzen eta ikasten ikasi genuen bezala, pentsatzen ere ikas dezakegu. Ezin gara bizi besteek gugatik ekoizten dituzten emozioetatik, ekoizten dituzten errealitateetatik eratortzen diren emozioetatik, alegia.

* * *

Oharrak:

[1] Moralaren garapena: Albert Ellis-en teoriatik abiatuta, zer ekarpen egin dezakegu gaur? Sistemako egile bat bada, argi izan behar dugu sistemak eduki horiek, ezagutza horiek alegia, gizartearen kontrolerako erabiliko dituela, eta, hezkuntzan moralaren estadioak ezagutzen baditugu ere, sistemak ez dituela garatu nahi. Horregatik sustatzen da gizarte heldugabe bat, moralitatean etenaldia sortuz…