Zugatik, Amoña, behar baino lehenago isildutako ahotsagatik

Geure etxeetan konfinatuta geunden 2020ko arratsalde batean hasi zen dena. Telecincoko Sálvame saioa ikusten ari zen geure amoña, eta bat-batean, birusaren arriskuaz eta hilkortasunaz ohartarazten gintuen mediku batekin konektatu zuten. Ospitaleen eta ZIUen kolapsoek ekar zitzaketen ondorioez ere hitz egin zuen. Instant hartan, larritasunez, bere burua galderak egiten hasi zen: «75 urte ditut, eta egonkor egonagatik ere, bihotzeko arazoak ditut, beraz, hil egingo al naiz kutsatuz gero?»; «edo… birusa hartu, nire familiako norbait kutsatu eta nire erruagatik hil edo bizi osorako ondorioak geratuko al zaizkio?», «eta nire bihotzeko arazoengatik ospitaleratu behar banaute, eta dena kolapsatuta badago? Nagusia naizenez, ez naute artatuko».

Une hartatik aurrera, izu-ikaraz bizitzen hasi zen. Apetitua galdu zuen, eta 8 kg argaldu zen; lotarako arazoak izaten hasi eta ez zuen behar bezala atseden hartzen; itotze sentsazioa zuen; estresa eta etengabeko beldurra; erlaxatzeko ezintasuna, kontzentratzekoa; lehen gozagarriak zitzaizkion gauzekin gozatzekoa; pertsona maiteekiko kontaktuaren beldurra, bere familiarekikoa, zeinak besarkatu eta musuka jan nahi gintuen.

Egoera jasanezin bihurtu zen, eta azkenean, 2020ko irailean tratamendu psikologikoarekin hastea erabaki zuen. Hilabete batzuetako lanaren ondoren, sartu zuten zulotik ateratzen hasi zen pixkanaka. Seguruago eta indartsuago atera zen, eta garrantzitsuena, zoriontsu zen berriro. Laster kendu zioten berriz ere zoriontasun hori. Txertatu edo ez txertatu erabakitzeko momentua heldu zen… Batere konbentzituta ez bazegoen ere, eta txertoaren segurtasunarekiko beldurra bazuen ere, txertatzea hainbeste gomendatzen zioten agintariez fidatzea erabaki zuen azkenean. Eta egun madarikatu hartan, 2021eko apirilaren 21ean, besoa erakutsi eta substantzia ezezagun bat sar ziezaioten utzita, bere atzerako kontaketa hasi zen.

COVID-19aren aurkako bigarren txertoaren ondoren hasi zen koadroa

Lehen dosiaren ondoren ez zuen molestia handirik sentitu, ondoez orokorreko egun batzuk pasa bazituen ere. Maiatzaren 12an jasotako bigarren dosiak, ordea, deskonpentsazio orokorra sortu zion: «COVID-19aren aurkako bigarren txertoaren ondoren hasi zen koadroa (hantura markatuaren handitzea, PCEaren handitzean islatua), deskonpentsazio arina sortuz, hiponatremia eta lotutako hipomagensemia, nekea eta esfortzu-disnea» (medikuaren txostenetik hartutako testua).

Maiatzaren 20an, kontrolerako analitika bat egin zitzaion, eta medikua bera oso harrituta eta kezkatuta geratu zen emaitzekin, hilabete gutxi batzuk lehenago egindako azkenetik nola okertu ziren ikusita (PCE oso altua, giltzurrun-funtzioaren okertze nabarmena, etab.). Aldaketa hain handi hau txertoarekin lotu zuen. Bitartean, buruko min handiak izaten hasi zen, nekea, lo egiteko zailtasuna, aire faltaren sentsazioa, etab. Hasieran, egun batzuen buruan pasako zela eta normalitatera itzuliko zela uste zuen. Horren ordez, okertzen eta larritzen hasi zen dena, ekainaren 29an ospitalean sartu zuten arte, saturazio oso baxuarekin. Probak egiten hasi zitzaizkion, oxigeno-hodiekin egonkortzen zuten bitartean, saturazio normala berreskuratuz. Lehen egun horretan, hala irakur zitekeen medikuen jarraipenean: «abiarazle garbirik gabea», «deigarria da esplorazio fisikoa, birika-puntarainoko krepitanteekin». Bitartean, ez zioten analitikak eta probak egiteari uzten, zeukan koadroaren abiarazlea topatzeko. Sintomatologia oso anitza esperimentatzen eta pairatzen zuen: disnea, likidoen erretentzioa, hipertentsio arteriala eta biriketakoa, anemia (odol-transfusio beharrarekin), koagulazio-irregulartasunak (sintrom-aren etengabeko egokitzapen beharrarekin), giltzurrun funtzioaren gorabeherak, hiperpotasemia, hiponatremia, etab. Bera ikusi zuten mediku guztien jarraipenetan (asko izan ziren, bide batez esanda) deskonpentsazio guzti hori nola egonkortzen saiatu ziren deskribatzen dute, baita kausaren bilaketa nola egin zuten ere. Horretarako, ordenagailu bidezko tomografia axial bat egin zioten toraxean, balizko biriketako enbolia baztertzeko, zeinak bere koadro klinikoa justifikatuko lukeen. Hainbat elektrokardiograma ere egin zizkioten, eta ekokardiograma bat, bihotza kaltetuta ote zegoen ikusteko. Bestetik, endoskopia bat ere egin zioten, hori oso inbaditzailea eta arriskutsua izanik. Beste proba oso inbaditzaile bat ere egin zitzaion bihotzaren egoera ikusteko, zeinean hodi bat sartu zitzaion lepotik bihotzeraino, hura aztertzeko. Proba bakarrean ere ez zuten ezer topatu. Ospitaleratuta eman zituen 25 egunetan, hobetze klinikoak izan zituen hainbat momentutan, eta etxera itzultzearen aukera ere aztertu zen orduan. Hala ere, hobetze guzti horiek eta gero, beti gertatzen zen okertze bat; biriketakoa, bihotzekoa edo giltzurrunetakoa.

Ondoez egun luzeen, proba mingarrien, beldurraren, ziurgabetasunaren, «covid protokoloarekin» kontrolatutako eta erregulatutako bisiten eta abarren ondoren, okerrena heldu zen. Giltzurrun-funtzioaren bat-bateko okertze bat, beste sistemei ere eragiten ziena, bere bizitza arrisku bizian jarriz. Une horretan Zainketa Intentsiboen Unitatera eraman zuten. Bakarrik eta gertatzen ari zenaren kontziente; beldurrak aidean. Berdin ginen bere familiakoak ere, beldurrak aidean eta amorruz beterik. Amorratuta geunden bera hiltzen ari zitzaizkigula jakinik. Azkenean, lehen izualdi hori gainditu eta ZIUtik atera zen. Hala ere, gutxi iraun zuen poztasun horrek, gau horretan bertan itzuli baitzen ZIUra, sekula ez irteteko.

Ezin izan genuen merezi zuen bezala agurtu

Denaz kontziente eta beldurrez, baina azkeneraino borrokan. ZIUko bisitak oso mugatuak ziren (ordu bat eguerdian eta beste bat arratsaldez). Gainontzeko denbora bakarrik pasatzen zuen, denbora pasatzeko telebistarik ere ez zuela, eta halako desastrearen zergatia zein zen jakin gabe, ezta zer garapen izango zuen ere. Bisitetan bera animatzen saiatu ginen, bideodeiak egin genituen familiako gainontzekoekin, baina pasatzen zen egun bakoitzeko, gero eta kontzienteago ginen amaiera gero eta gertuago zegoela. Gogoratzen dut nola bisitetako batean kontatu zidan, amets asko egin zituela gau hartan, eta bat-batean esnatu zela, oso nahigabetuta eta negarrez.

Azkenean, ezin izan genuen merezi zuen bezala agurtu eta medikuek ere ezin izan zizkioten behar zituen zainketa aringarriak egin. Egun batetik bestera, deskonpentsazio guztia are gehiago larritu eta jada ezin izan zion buelta eman. Sedazioarekin hasi ziren, uztailaren 23ko goizaldean bere bi seme-alabek lagunduta hil zen arte.

Gaur egun, gutxinaka bere galera gainditzen eta dolua egiten dugun bitartean, jendearen ezinegona jasan behar izaten dugu, batzuetan haserrea ere bai, bere heriotzaren arrazoia modu irekian azaltzen dugunean. Egia kontatzean, sufrimendu guzti hori eta zorigaiztoko amaiera txertoaren ondoriozkoak direla kontatzean, erasotuak sentitzen direla dirudi. Geuk ikastea nahi duten diskurtso ofizialak bere lekua ondo hartu du gizartearen gehiengoaren burmuinetan. Kontrako datu asko, eta protokolo eta neurrien etengabeko kontraesanak badaude ere. Diskurtso hori errepikatzen jarraitzen dute eta bide hori jarraitzen ez dugunok baztertzen eta erasotzen gaituzte. Ez gara negazionistak, ez dugu mikrotxip bat sartuko digutenik uste… Baina ez gara isilduko, eta ez dugu beste aldera begiratuko gauzak bat ez datozenean, eskubideak eta askatasuna kentzen dizkigutenean eta are gutxiago, guzti honek sufrimendu eta heriotza asko sortu dituenean. Amoña, borrokalari bat izan zara, eta orain guk hitz egingo dugu zugatik, egiagatik.