Hamaikak bat, nafarron lurraldeen batasunaz

Bistakoa da euskaldunon herrialdeak eta eskualdeak zatitu dizkigutela hainbat urtez, batez ere azken 200 urte honetan. Gure lurren zatitzeen prozesua luzea izan da, bertokoek eta kanpotarrek eraginda. Iparraldean iraultza frantsesarekin galdu genuen libertatea, eta lurralde garaietan Hegoaldeko estatu nafarrak guda galdu zuenean XVI. mendean.  

Aranismoak Zazpiak Bat leloa zabaldu zuen euskaldunen populazioaren lurraldeak kontutan hartuta, nahiz eta jakin Biarnoko lurraldean herri euskaldunak zeudela. Eskiula eta Jeruntze herriek esaterako euskaldun iraun dute, Zazpiak Bat leloaren aldekoen mapan agertu ez arren. Biarno eta Bigorra kanpotarrak bailiran kontsideratzea oraindik oso mingarria da euskal nafartar askoren iritziz. Pentsa dezagun orain berrehun urte Biarnon euskara eta gaskoinera zirela jatorrizko hizkuntzak. Luis XVI. edo gure historiografian Luis V. errege nafarra gillotinan hil baino hilabete batzuk lehenago, erregimen frantsesaren lehen errepublika aldarrikatu zuten, 1792an. Iraultza Frantsesak aldaketa handiak ekarri zizkion gure nazioari. Luis V. errege frantses eta nafarraren azken garai hartan, hiru estamentu zeuden Frantziako batzar nagusian, ordezkariak ondoko eran 1789ko maiatzaren 5ean: apaizen 308 ordezkari, nobleziaren 285 ordezkari eta hirien 621. Polverel nafarzaleak ahaleginak egin arren, Nafarroa irentsi zuten estamentu berriek. Ordezkari horiegan egon zen erregimenaren aldaketaren mamia errepublikarantz abiatzeko. 

Estatu frantsesean feudalismoa errotuta egon arren, egitura politikoak arras aldatu ziren XIX. mendearen hasieran. Inperio frantsesak eta espainarrak esklabismoa sustatu zuten eta Ameriketako herrien aberastasunak nahi zituzten. Horrela, nola edo hala mugak finkatu beharko zituzten lurralde askotan. Nafarroan ezezik, La Española Karibe itsasoko irlan ere mugen kontrola ezartzeko ahaleginak egin zituzten bi inperio europarrek. Beraz, Pirinioen iparraldean eta hegoaldean lurralde nafarren zatitzea burutu zen Iparraldeko erresuma jatorrizkoa betiko galduz; eta galera horrekin batera, nafar estatuaren batasunaren aldarrikapena.

EAE, Nafarroako Foru Komunitatea eta Gaskonia, herri bat-bakarra izan zena, gogoan dute askok estatu frantsesean

Gaskonia edo Ipar Nafarroako lurraldeetan oraindik euskaldun asko bizi dira, bai turismoa eginez, bai etxeak edo apartamentuak dituztelako bertan. Nik neuk ikusi ahal izan dut Landetako herritarrek oraindik gogoan dutela gure herriaren hiru zati handien anaitasuna. EAE, Nafarroako Foru Komunitatea eta Gaskonia, herri bat-bakarra izan zena, gogoan dute askok estatu frantsesean. Hala ere, beraiek eta gutako batzuek beti aipatzen dugu Zazpiak Bat leloaz gain, badela Hamaikak Bat izenekoa, zeren eta Errioxa, Landeta, Biarno eta Bigorra ere gure herriaren parte baitira, gure historiaren lekuko eta endaren oinordeko.

Hori horrela izanik, gure politikariek eta hedabideek beste informazio gai batzuk dituzte eta gutxiegi erreparatzen diote horri. ETBk informazio apurra ematen du Iparraldeari buruz, baina eskuarki Pirinio Atlantikoetan dauden hiru lurralde administratiboei buruz baino ez dute informatzen. Landetako, Biarnoko eta Bigorrako herriak ahaztu egiten dituzte arrotzak bailiran.

ETBren meteorologia atalean hamaika probintzien mapa murriztua zabaldu beharko lukete

Hamaikak Bat leloa aldarrikatuz, ETBren meteorologia atalean hamaika probintzien mapa murriztua zabaldu beharko lukete. Informazioa zabaltzea gure kulturaren batasun prozesuaren ekintzatzat hartu beharko genuke, kritika politikoak arbuiatuz. Hamaika lurralde horietan ditugu frontoiak, dantzak eta antzeko ohiturak. Gure legeak desberdinak izan arren, oraindik partekatzen ditugu antzinako foru nafarren arrastoak. Landetan, Biarnon eta Bigorran, baita Errioxan ere, euskal toponimoak eta onomak ditugu han-hemenka. Adibide batzuk jartzearren, hona hemen: Molietxe (Moliets), Nogaro (Nougaro), Azur, Labene, Urtzeta (Huchet), Navarrenx, Oloron, Artix, Lescar (Leskar edo Eleizahar), Gan, Bigorre (Ibaigorri edo Bigorra), La Mongie (Mongia), Arañoeta (Aragnouet), Leskun…   

alderdi politiko sasi-abertzaleek Europar Batasuna eta sasi-berjabetasuna aldarrikatzen dute egun

Gure lurraldeen batasuna aldarrikatu ordez, alderdi politiko sasi-abertzaleek Europar Batasuna eta sasi-berjabetasuna aldarrikatzen dute egun. Hortaz, zergatik ez dute batasuna aldarrikatzen? Erantzuna bistan da: batasuna aldarrikatzean bertoko politikarien pribilegioak albo batera gera litezke. Hortaz, independentzia aldarriak bai, baina batasunik ez. Horrela segitzen dugu zatiturik, bakoitzak bereari eutsiz eta eskualdeak zatituz. Benetan uste dugu gainbeheraka doan Europar Batasunean gatibu egotea subiranotasunik gabe inportanteagoa dela gure lurraldeen batasuna aldarrikatzea baino?

Gorka Jakobe Palazio
EHUko katedraduna