Gaztelera/espainola

Estreinakoz Argian argitaratua 2024ko urriaren 9an

Jokabide politikoan ideologiak duen garrantziaren jakitun, arreta berezia jarri behar genioke euskaldunok geure ideologiaren gaiari, kokaleku ideologiko zehatz baten markoan erabakitzen delako beti zer egin, zer ez, nola, norekin, noren kontra, eta abar. Jokoan duguna hain funtsezkoa izanik, eta gure artean menderatzaileen aldeko ideologia barreiatzeko ezarria dagoen makinaria mediatiko guztia ezagututa, oso kontuz ibili beharko genuke, gu tontotzea eta itsutzea delako beren arrakastaren baldintzetako bat, ez ahaztu.

Gertatzen zaiguna nola izendatzen dugun gure mundu ikuskeraren sintoma da

Euskaldunon ideologiaren oinarrian, pairatzen dugun gatazkaren irakurketa egokiak egon behar luke, eta horretan, noski, funtsezko funtzioa dauka terminologia ongi erabiltzeak. Gertatzen zaiguna nola izendatzen dugun gure mundu ikuskeraren sintoma da, baina horrez gain, mundu ikuskera horren konfigurazioan berean eragiten du, zentzu zirkularrean.

Begira zer ezberdina den, adibidez, gurea estaturik gabeko nazioa dela esatea, edo geure burua estatu okupatu baten gisa aurkeztea. Lehenak, Espainia eta Frantzia barneko arazo gisa planteatzen du afera, eta nahia edo pretentsioaren mailan kokatzen du. Bigarrenak, ordea, nazioarte mailako kalifikazioa ematen dio auziari, desjabetua izan den baina jabetza errekuperatu nahi duenaren tokian jarriz Euskal Herria. A zer ezberdina, ezta?

Ildo beretik, ez da gauza bera 1936koari Gerra Zibila deitzea, edo guretzat izan zen konkista-gerra gisa izendatzea. Eta aldea dago, era berean, nazionalista/ez-nazionalista dikotomia faltsua onartzearen, eta beharko lukeen espainol-frantses/euskaldun-aren artean. Zer esanik ez, ezin da konparatu hemen indarrean dugun erregimenari demokrazia deitzea –defizitarioa, baina demokrazia–, mozorrotutako inperialismoa esatearekin.

‘Gaztelera’ hitza erabiltzen dute, euskarari espainol hizkuntza izatearen ohorea emateagatik

Oraingoan, hain hedatuta dagoen gaztelania hitzaren erabilerari heldu nahi nioke, gure kokaleku ideologiko okerraren adierazgarri delako, eta hizkuntzaren aferari egoki heltzeko gure argitasuna bereziki eragozten duelako. Espainiako hizkuntzari espainola deitu behar zaio, eta ez gaztelera, horretarako arrazoia espainolek berek ematen digute, gainera, beren hizkuntzari gaztelera deitzea justifikatzeko darabilten argudiaketarekin berarekin. Espainiar hizkuntza diren guztien artean –euskara, galegoa eta katalana hor sartuta, bistan denez– ez dela bakar bat besteen gainean hobetsi behar, besteak gutxiestea litzatekeelako. Hau da, gaztelera erabiltzen dute, euskarari espainol hizkuntza izatearen ohorea emateagatik. Arrazoi gehiago behar ote duzue?

Gaztelera, noski, inperioaren lurraldeko barne kontsumorako baino erabiltzen ez duten terminoa da, kanpora begira espainol izendatzen dutelako beti, logikoa den bezala. Hiztegietan oso ongi ikusten da hori, gaztelera-euskara jartzen dute, edo gaztelera-katalana, baina sekula ez gaztelera-ingelesa, espainol-ingelesa baizik. Espainol-euskara esatea, euskara espainola ez dela onartzea bezala litzateke, eta hori ez zaie komeni, gure mendekotasuna bilatzen duen ideologia horren kontra bailihoake.

Hemengo abertzaleek gaztelera hitza erabili nahi izatearen arrazoiak ulertu egin daitezke, alde humano batetik bederen, ulergarria delako inperio baten hizkuntzan mintzo zarela onartu nahi ez izatea. Gaztelera hitzarekin kontua goxatu egiten da, gure mendeko-kolonizatu izaera minimizatu egiten delako, eta kamuflatu. Baina, ez al genuke, hain zuzen ere horregatik, ohitura hori behingoz aldatu behar?