Iruña-Veleia

Zugarramurdiko Altamira?

Inkisizioaren sinesmenek kondenatuta sutan hil zituzten inoiz ere sorginak izan ez zirenak. Espainiako Natur Historiaren Elkartearen teoriek kondenatu zituzten gerora Munduko Ondare izendatuak izango zirenak. Orain, iritzi akademiko eta judizialek inolako frogarik gabe kondenatu dituzte faltsutzat grafitoak.

3

Gontzal Fontaneda

Euskara irakaslea. Idazlea. Gasteiz

Emakume haiek ez ziren inoiz ere sorginak izan, baina sutan hil ziren Inkisizioaren sinesmenek kondenatuta. Labar-pintura horiek ez dira inoiz ere faltsuak izan, baina Espainiako Natur Historiaren Elkartearen teoriek kondenatu zituzten. Grafitoak ez dira inoiz ere faltsuak izango Zientziak noiz grabatu ziren zehazten ez duen bitartean. Hala ere, faltsutzat kondenatu dituzte iritzi akademiko eta judizialek inolako frogarik gabe.

2005ean Iruña-Veleian grafitoak zituzten pieza batzuk agertzen hasi ziren, talde arkeologikoak III mendean datatu zituenak. Jakina, ustekabe handia izan zen, batez ere euskarazko idatziengatik, mende hartan ere euskara Araban zegoela esan nahi zuten eta. Grafitoak III mendekoak ez ote ziren zalantza sortu zen, faltsuak zirelako iritzia ere bai. Naturala da eztabaida agertzea, baina naturaren aurka jardutea ez da naturala.

Kanporatzea

Grafitoak aztertzeko, Arabako Foru Aldundiak batzorde bat sortu zuen 2008an, “Iruña-Veleiako Batzorde Zientifiko-Aholkularia” izenekoa, baina ez zen “aholkularia” ezta “zientifikoa” ere.

Ez zen “aholkularia”, aholkatua baizik. Batzordekide batek bere txostenean helburua grafitoak onargarriak ez zirela ebaztea zela aitortu zuen: “eskatutako txostenak ez zuen inolaz ere jasotzen euskal idazkunak onargarriak izan zitezkeen egoerarik azaltzeko eskaria”.

“VELEIAN OSO LAGUN, MARCUS” *II=E / Irudia: SOS Iruña Veleia

Ez zen “zientifikoa” ere, iritziemalea baizik, ez zuen frogarik bilatzen, ezta lortu ere. Beste batzordekide batek bere txostenean hauxe zeritzan: “ez da oso ulergarria hiriaren izena, Veleia, latinezko iturri berankor batzuetan ere B letraz agertu arren, euskal grafitoetan beti V letraz idatzita agertzea”. Baina hara non 2012an froga bat agertu zen: erromatarren oparri bat aurkitu zuten, eta idazkunean Veleia V letraz irakurtzen zen. Harrigarriena zen batzordekide hau oparriaren aurkezpenean sinatzaileetako bat izatea.

Blog sobre el yacimiento de Iruña Veleia en Alava, sus grafitos, ostraca y  otros temas de Arqueología | ama ata: Afirmado el nombre de Veleia tal como  aparece entre los grafitos excepcionales
2012an Iruña Veleian azaldutako oparria / Irudia: Amaata

Batzarkide horrek berak ere txostenean iritzi hauxe ematen zuen: “piezen antzinatasunaren aurkako hizkuntz argudio ugari eta sendoak ere agertu dira. –A artikulu mugatzailearen egotea. Zalantzarik ez duten hitzetan oso adierazita dago: naia, mona”. A letra artikulu mugatzailea den ala ez eztabaidan hasi gabe, aurkezten zituen bi adibide horiek ez ziren inola ere “sendoak”; izan ere, egungo ‘anaia’ eta ‘amona’ izan litezke, eta azkeneko ‘a’ hori organikoa da, ez da artikulua ezta atzizkia ere; izenaren zatia da.

Batzordean faltsutzearen aldeko guztien adostasunik ezta gehiengo osorik ere ez zegoenez, laborategi aditu batzuek grafitoak zein garaitan grabatu ziren ebaztera eramatea izango zen zentzuzkoa. Baina ez; 2008an, Batzordearen azken bilera amaitu eta berehalaxe, Aldundiak Eliseo Gilen taldea Iruña-Veleiako aztarnategitik bota zuen, eta 2009an Euskal Herriko Unibertsitateari eman zion zuzendaritza.

Salatzea

2009an Aldundiak Eliseo Gilen aurkako salaketa aurkeztu zuen Epaitegian. Hamabi txostenetatik bostek bakarrik zioten grafitoak faltsuak zirela, ez ziren arduratzen beste mende bat proposatuz garaia zuzentzeko, baizik eta zuzenean faltsukeria salatzean eta faltsutzailea Eliseo Gil zela mintzatzean ziren. Horrela Epaitegian salatu zitekeen, eta oso egitasmo adimentsua izan zen, hutsarte bat bermatzen baitzuen –hamaika urtekoa izan zena– pandemia mediatikoak grafitoak eta Eliseo Gil jendaurrean aurretik kondenatzeko.

Gehiegizko luzapen horretan, Instrukzioko epaileak bi erakunderi eskatu zien  grafito batzuei buruzko txosten bana. Kultur Ondasunak Zaindu eta Zaharberritzeko Goi Eskola izan zen bat. Goi Eskolak bi jarduketa egitea komeni zela proposatzen zuen bere txostenean: “betegarria duten ildasken edukia aztertzea” eta “aditu-indusketa bat abiaraztea”.

Beste erakundea Espainiako Kultur Ondarearen Erakundea izan zen. Bere txostenean piezen azal gaineko hondarrak bakarrik aztertzen zituen. Hala ere, zientziazko txinparta bat izan zuen, hauxe jo baitzuen interesgarritzat: “zarakarrak modu kontrolatuan kentzea, horien azpian testua dagoen ala ez argi eta garbi egiaztatzeko”. Bide ona ziratekeen erakunde horien hiru proposamenak, baina Instrukzioko epaileak, epaiketako epaileak eta Auzitegiak arbuiatu egin zituzten.

Kondenatzea

Hamaika urte joanda epaiketa iritsi, eta 2020an epaia argitaratu zen. Eliseo Gil kondenatzen bazuen ere, guztiz kontrakoa adierazten zuen epaiak berak: grafitoak ez Eliseo Gilek ez beste inork ere egin ez zituztela baieztatzen zuen, honako hau aitortzen zuelako: “ez da behar bezala frogatu grafito garaikideak [Eliseo Gilek] bere kabuz egin zituela”, baina “bere kabuz edo bitarteko batzuen bidez” egingo zituela uste zuen. Hala ere, iritzi hau ematean ez zuen argitzen “bitarteko” horiek nortzuk ziren, ez zituen identifikatzen; beraz, ez dira existitzen. Hori dela eta, inork faltsutu ez dituenez gero, grafitoak ez dira faltsuak eta Eliseo Gil ez da erruduna.

Zigorraren aurka Eliseo Gilek helegitea aurkeztu zuen Arabako Lurralde Auzitegian, eta honek 2021eko urtarrilaren 26an eman zuen epaia. Berriro kondenatzen zuen. Helegiteko gai bat zaintza-katea haustea zen; hau da, frogak (aurkikuntzak) beti Aldundiaren esku egon zirela –eta oraindik ere hortxe daude–, alderdi salatariaren esku. Eta horrela, piezak “bisitatzen” zituztenei erakutsi egin zizkieten eta Aldundiak berak eskatutako ikerketa bat ere egin zien grafologi laborategi batek.

Beraz, Auzitegia ezin zitekeen jakinaren gainean mintzatu, Epaitegiak aurkikuntzak zaindu ez zituelako, eta hauxe, hain zuzen ere, eskatzen zuen helegiteak: beharrezko zaintza judizial inpartziala. Beraz, nabaritasunez erantzun ezin zuenez, Auzitegiak Aldundiarekiko oso iritzi ulerbera eman behar izan zuen, arazoa saihesteko: “Piezak salatariaren esku geratu arren, nahita eragindako edozein kutsadura baztertzea egokia da. Salatariak ez zukeen egiazkotasun hori baieztatzea baino atseginagorik, Iruña-Veleiako aztarnategia erakarpen bikaineko gunea bihurtuko zuen eta”. Iritzi horrek (iritzia besterik ez izateaz gain) ez zuen zentzurik: Aldundiak “atsegin” hori nahi izan balu, inolako frogarik gabeko faltsutzea salatu ordez, grafitoak noizkoak ziren egiaztatzeko laborategi batzuengana joko zen, eta, orduan grafito gehiago agertzen ziren ala ez ikusteko, indusketa kontrolatu bat egiteko arkeologi talde bat eratuko zukeen.

Beldurra

Zeren beldur dira? Zergatik ematen die beldurra Aldundiari, Unibertsitateari, Epaitegiari eta Jaurlaritzari Zientziak grafitoen garaia egiaztatzeak? Zugarramurdi eta Altamirako auziak konpondu dituen bezalaxe, ez liokete inolako oztoporik jarri behar Zientziak orain Iruña-Veleiako auzia ere konpontzeari…

…Konpondu egingo denez gero ere.

Nahi baduzu, Independenteak aurrera egin dezan lagundu dezakezu. Idatziz, itzuliz, janariz, irudigintzan, bideogintzan, bertsotan, diseinuan, informatikan, psikologia klinikoan, abokatutzan edo diruz ere bai. Ziberjazarpenari aurre! INDEPENDENTEA LAGUNDU >

3 erantzun “Zugarramurdiko Altamira?” bidalketan

  1. StatuS Quo-a galtzearen (behetik heldu eta urtu) dira
    Altamirarekin BEzela
    Zugarramurdikoekin BEzela
    AhalDundiari, UniBertsiOtateari, EpaiHiltegiari, JaunLarhitzadi…5 geure kultura.
    Aulki erosoa dutenak eztauke komunera jaikitzeko gogorik, alfombra azpia garbitzeko beharraz entzun eta urdaiazpiko bokatillua jaten hasten dira, txakur urdaiaseak ogi apurrak jaten dituzten bitartean kiratsa darion alfombraren gañean, zerbitzariak ere tentuz dabiz txakurren ainkadekin ardoa ipintzean.

    1939. urtetik komunera joan eztanak gaiñean egin du dana.
    1978. urtean kolonia pixkat.(oso kargauta girua)
    2011. urtean leixua zabaldu zan eta atia itxi, korriente motza baina haize frexkuakin. Bilboko atia ikurriñadun txakurrak itxi zaban uztailan 18xan.(kasualidade hutsa?).
    2020xan. Terrorismo mediatikoaren kiratsa ezin aguantata maskarillakin, zaharrak alfonbra azpira bakardadean abandonatuta errepublika ostean bezela.
    2021xan. status quo globala mantentze aldera, munduko lehlonak izango gara mendira maskarillaz ixoten itxotzean (euskaldun legedun eta fededun, obedikerne), eugenesia, transgizakiaren sorrera, adimen artifizialaren sinkronizidadea, 5Ghau zen interneta, geroegiaren diktadura, esklabutze digital globala.
    Gizabanakoarekiko erabateko kontrol biometrikoa, txanpon birtualez saritua. Petrolio barrikak, berezko borondate gabeko gizARRObot estandarIzutu hipdiotizatuek ordezkatzen dituzten biartean, ekoLogiaren izenean.
    Bide bakarra aurrera jarraitzea bada eta atzera begiratu gabe, ezpadakigu aurrera goazen, garbi dago zein den 2D eta zergaitik diren Beldur.

  2. Argi dago beldur daudenek zerbait ezkutatzen dutela, beraz arduratsuek egia azaldu arte borrokan jarrai beharko dute!

  3. Iruña-Veleia, Zugarramurdi eta Altamira: gauzak nola ez diren egin behar erakusten digute. Nik Zangozako merindeko Loizu herrian aurkitu den giza hezurdura ekarri nahi dut hizpidera. Pasa den hilabetean aurkeztu zuten, ondo kontserbatutako hezurdura da, 11.700 bat urte botatzen diote, ‘liburu ireki’ batekin konparatu dute…
    Zer egingo dute hezurdurarekin? Iruña-Veleiako kasuan hartu ez zuten bidea hartuko dute: Berria egunkariak artikulu ederra idatzi zuen aurkikuntzaz eta honela bukatzen zuen: “Diziplina anitzeko 26 laguneko talde bat egongo da arrastoak aztertzen. Besteak beste, Kantabria, Burgos, York, Uppsala, Cambridge eta CSICeko ikertzaileak ibiliko dira ikerketan”.
    Horrela egin behar dira gauzak eta ez, Iruña-Veleiako kasuan bezala, laborategi BATeko (IPCE) ikerlari BATen (J.Vicente Navarro) ikerketan fidatu eta Unibertsitate BATeko (EHU) irakasleak deitu Batzordea osatzeko.
    Gontzalek oso ondo bukatu du bere idatzia: “Zeren beldur dira? Zergatik ematen die beldurra Aldundiari, Unibertsitateari, Epaitegiari eta Jaurlaritzari Zientziak grafitoen garaia egiaztatzeak? Zugarramurdi eta Altamirako auziak konpondu dituen bezalaxe, ez liokete inolako oztoporik jarri behar Zientziak orain Iruña-Veleiako auzia ere konpontzeari…
    …konpondu egingo denez gero ere”

Utzi iruzkina

Azken artikuluak