Estatua eta administrazioa herritarron eskubideak babesteko eta bermatzeko dira. Eskubideak gizabidean oinarritzen dira. Jose Migel Barandiaran jaunak zioen. Euskaldunon gizabidea, humanismoa, elkarrenganako maitasunean dela, eta elkarrenganako maitasunik gabe, ez dagoela justiziarik. Orduan, gizaki izatetik gauza izatera mugatzen gara.
Gogoan ditut. Barka erruak.1975ko irailaren 27an, ez zen jenda askorik Azpeitiko kaleetan. Dena itxirik zegoen. Land Rover berdeak bueltaka, hori bai. Oinez Nuarbera joan ginen lagun batzuk arratsalde aldera, eta taldetxo bat zain izan ginen bertan. Kazetari bakar bat iritsi zen, emakumezkoa, Beizama aldetik, eta galderak egin zizkigun. Lekua eta Angel Otaegi zenaren gorputza zekartela egiaztatzea nahi zuen. Halako batean, Azpeiti aldetik guardia zibilen autobus bat iritsi eta sarrerako bidegurutzean gelditu zen. Eliza inguruan ginen; aurrera egin eta beraiengana joan ginen. Jaisten ari ziren, eta batek gelditzeko agindua eman ondoren zera esan zigun: esanak jarraitzeko eta ez zela ezer gertatuko. Geroago iritsi zen gorpua, eta sendikoei bakarrik utzi zieten hilerrira igotzen. Inguruko zelaietatik inguratu ginen, baina armadun haiek izan genituen tartean. Azpeitira itzuli ginen, eta, plazara iristean, manifestazioa hasi zen. Lagun gutxi batzuk eta benetako oihu bakarra: “Askatasuna, askatasuna…”.
Urteak igaro dira ordutik, eta gaitz berak jarraitzen du. Lehen bezala, orain ere agintarien aginduak bete behar dira; nahiz eta giza legearen aurkakoak izan. Oraingo honetan, agintariak eta agintari asmotan diren denak bat eginik ditugu. Alderdi guztiak bateratu dira. Ongi dago elkarlana, baina elkarlana herritarron eskubide murrizketa eta tratu txarrak emateko dela esango nuke. Balizko osasunaren izenean, giza lege nagusiak kontuan izan gabe ari dira.
Osasuna ez da bete beharreko zerbait, gehienez eskubidea da. Medikua aukeran izan behar dugu “aholkua” jasotzeko, eta geure aukeran, askatasunean, bakoitzak erabaki zer egin.
Mundu mailako nagusikeria eta beldurra dira gaitzak. Hau guztia oso goitik datorkigu. Dena kontrolpean izan nahi dute, gizakion artekoa ere harrapazkakoa dela ohar gaitezen. Mundu hau usteltzen ari da, eta, orain, abidadura bizitu egin da. Ustelari eta urrutira ez egon begira, lotan. Aurrean eta esku artean duguna maitatzen saia gaitezen. Esnatu. Izan gaitezen ikusi nahi dugun aldaketa. Duintasuna berreskura dezagun. Dena behetik gora hasten da… Era bakarra dela esango nuke.
Oharra: 1975ean gehienak beldurturik ziren etxean. Ausartu gaitezen, gure ondorengoek eskertuko digute.
Honek erakusten du (edozein) Estaturen iruzurra. Lehenengo lerroetan adierazi duzuna denok orain arte sinestu nahi izan duguna besterik ez da. Zenbat eta lehenago horretaz ohartu orduan eta goizago esnatuko gara.
Haititik Kubarantz ihes egin zuen Hatuey indiarrari gertatu zitzaiona erreplikatzeko bidean gaude, Ameriken aurkikuntza “ospetsuan” bere herria Espainietatik etorritako horda inperialistek nola sarraskitzen zuten ikustean, han Kuban, Kubatar indigenei jakinazari zien zer zetorkion gainera.
Hauek, eszeptiko, ez zioten sinetsi. Ahal zuen bezala antolatu zuen inbaditzailearekiko erresistentzia baina sarraskituak izango zirenen eszeptikotasunaren ondorioz dena beranduegi hasi zen, hornitu gabe eta desantolaturik hartu zituzten, eta, hain zuzen ere, suntsituak izan ziren, hala, jatorrizko kubako herria desagertuz.
Gaur egun 2020an bizi dugun egoerak badu antzekotasunik. Ustekabean harrapatu gaituzte gure kaleetan astiro ibiliz eta ordu gutxi barru sagu-ontzian gure kabuz sartu gara.
Hilabeteak igaro diren harren eta normaletik datorrenak ezer ez duela ikusita, herrialde osoan herritarren aurkako eraso horren aurrean arnasten den desantolaketa, ekintzarik ezak eta utzikeriak ez dute ezer onik iragartzen datozen hilabeteetan.
Nabarraren konkista eta kolonizazioak ekarri du akulturizazioa ta uskararen debekua. Uskal hitzen erranahia guztiz itsuragabetuak eta zentzuz aldatuak daude.
Gure Nabar Estatuan, estatua bera erkidegoak edo uritarrak osatzen degu…
En Navarra el derecho contempla el genero de bienes pertenecientes a la colectividad o al Estado. Tomas Urzainki eta Jose Maria Olaizola “La Navarra Maritima”
Erritar izenaren erranahia ez da “ciudadano” baizik eta “terricola” erria ez da “pueblo” baizik eta “tierra”. Adi: Goierri, beterri, Txorierri, euskel erri…
Erkidegoa gra auzotarrak, erriaren kideak, gu gra erriarenak kori da zuzena, erria ez da gurea, ots ni naz herrikoa, erria ez da nirea.
Auzo erkidegoak, kolonietan eraldatu dira biolentziaren bitartez auzoak eta sorginhak (parteras) surtan erre zituzten, feminizidioa.
Estatua atzerrian Espanhian edo Frantzian dira: ahalordeak; zuzentza ahalordea, ahalorde legegillea eta ahalorde betearazlea…Nabarran ez, Nabarran Estatua osatzen dugu Nabar Uritarrak edo Nabar Erritarrak.
“Osasuna ez da bete beharreko zerbait, gehienez eskubidea da”…diok Pako.
Nola ulertu… beroien partetik, alde batetik, inoiz ez ikusi izana gutxiengo sahiakera bat gu “osasuntsu” mantentzeko…eta gaur, hildako eta gaixotutako datoan araberan, beste urteen antzekoa izanda eta espero, abian jartzea hanbesteko neurri, nahi eta nahi ez, inongo eskubiderik gabe, gure osasuna “babestea”?
Pako, bestetik horrela diokenean: “Dena behetik gora hasten da… Era bakarra dela esango nuke.”…noski era bakarra dela, baina behin martxan jarri eta gero…. behin esnatu eta gero…bein argira eman eta gero.
Gauden egoeran eta gizaki artean gaur egun sortzen ari dan gatazka, nere ikuspegitik, goiko munduetan sormenetik gaur artekoa eramaten ari diranan ispilu dela eta, asieran nor berak nor berarena gainditzeko, era bakarra, “kaltzerdiari” buelta ematea gaitik asi beharko ginateke, eta elkar lanean behetik gorako iraultza asi baino len, barrutik kanporako bakarlanetik asi beharko ginakela, norberaren konzientzia sendotuaz… usten det.
Baina hi Pako…zalantzarik gabeko gauza: era bakarra dagoela zulo bat egiteko….goitik asita. Eta nik usten diak, goikoak asiak dierela horretan.
Ondo izan lagun